O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Chashmagul mavzei
da 
Turuqband
suv
ombori
qurdiradi. 10 farsax (70-80 km) uzunlikda maxsus kanal qazdirib, 
Turuqband suv omborida jamg’arilgan suv Mashxadga olib kelinadi.
Butun XV asr davomida Movarounnaxr va Xurosonda avvalgidek yer va mulkchilikning 
4 shaklidagi “
mulki devoniy
” ― davlat yerlari, “
mulk
” ― xususiy yerlar; “
mulki vaqf
” ― 
madrasa va ibodatxonalar tasarrufidagi yerlar va “
jamoa yerlari
” bo’lgan.
Dexqonchilik yerlarining eng katta qismi davlat mulki xisoblangan. Temuriylar davrida 
davlat yerlarini “
suyurg’ol
” tarzida in’om qilish keng tarqaladi. Surg’ol yer va mulklar 
ko’pincha avloddan-avlodga meros bo’lib qoladi. Suyurg’ol egasiga o’z suyurg’ol doirasida 
amaldorlar tayinlash, soliqlar va turli to’lovlarni to’plash xamda aybdorlarni jazolash xuquqi 
berilgan. Suyurg’ol egalari tobeligini kuchaytirish maqsadida markaziy xokimiyat ba’zan ular 
tasarrufidagi yer maydonlarini qisqartirar yoki ularning ma’muriy va adliya jixatidan xaq-
xuquqlarini cheklab qo’yar edi. Bo’ysunmagani uchun Shoxrux 1414 yilda 
Mirzo 
Iskandar
ni, 1415 yilda 
Mirzo Boyqaro
ni suyurg’oldan maxrum qilgan edi. Boburning 
yozishicha Sulton Husayn Boyqaroning 14 minglik gvardiyasi va 40 minglik muntazam 
qo’shini (
g’ul
) ning har bir askariga 80 
jarib
, ya’ni 40 
tanob
dan yer berilgan.
“
Mulk
” ― xususiy yerlar: Masalan, XV asrning ikkinchi yarmida yashagan yirik 
mulkdorlardan 
Xoja Ahror
ning 1300 taga yaqin yer-mulki bo’lgan. Bu mulklarning ayrimlari 
300 qo’shga teng bo’lgan. 
Tarxonlik 
yorlig’ini olgan mulkdorlar unga asosan barcha soliq, 
to’lov va majburiyatlardan ozod qilingan. Tarxonlik yorlig’i odatda amirlar, beklar, saroy 
amaldorlari, saidlar va boshqa yuqori tabaqa vakillariga berilgan. XV asrda Movarounnaxr va 
Xurosonda yer egalari “