O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Ahmad Tabibiy (1869-1911
). Xorazm ma`rifatparvar ijodkorlaridan, Xivada tavallud 
topgan. O`zbek va tojik tillarida ijod qilgan. Uchta o`zbekcha va ikkita tojikcha devon tuzgan. 
Fuzuliyning «haft jom» asarini o`zbek tiliga tarjima etgan. Ahmad Tabibiy «Vomiq va Uzro» 
dostonining muallifidir. Xiva xoni Muhammad Rahim Feruzning topshirig`iga muvofiq o`ttiz 
nafar xivalik yirik shoirlar haqida ma`lumotlar beradi va ularning asarlaridan namunalarni o`z 
ishiga olgan «Majmuat ush- shuaroi Feruz» degan nomda tazkira tuzadi. 
Ahmad Tabibiy o`z asarlarida haq, adolatni, oliyjanob insoniy fazilatlarni ulug`lash 
bilan birga, davrining illatlarini ayovsiz fosh qiladi.. 
Berdaq (1827-1900
) (taxallusi; asl ismi 
Berdimurod Qarg`aboy o`g`li
). U Mo`ynoq 
tumanida tug`ilgan shoir qoraqalpoq adabiyoti asoschisi.
1
Shoir ijodining ahamiyati 
Qoraqalpoq xalqining tarixida beqiyosdir. U XX asr bo`sag`alaridagi qoraqalpoq xalqi milliy 
ongi kamolotining eng yorqin ifodachisidir. Qoraqalpoq xalqi bu ulkan shoir asarlari misolida 
o`zligini yanada chuqurroq tanidi va idrok etdi, xalq sifatida o`zining buyuk va qudratli 
kuchga ega ekanligi haqidagi ishonchini mustahkamlay bordi. 
«Izlar edim» she`rida u Navoiydan savod oshirganini, Fuzuliydan durlar terganini, ilm 
qonini yaratgan Aflotun vaArastular asarlarini mutala qilganini bayon etadi. Bedil, Attor 
asarlaridan xidoyatni, xaqqa eltuvchi to`g`ri yo`lni izlaganini ta`kidlaydi.Shoir ijodiga 
qoraqalpoq klassik shoiri Kulxo`ja, turkman shoiri Mahtumquli she`rlari sezilarli ta`sir etdi.
Xalq og`zaki ijodini yaxshi bilgan Berdaq tenglik, insonparvarlik adolat, 
vatanparvarlikni targ`ib qiladi. Xalqning ayanchli ahvolidan kuyunib she`rlar bitadi. 
Bo`lmadi qilgan niyatim 
Xor bo`ldi xalqim, ximmatim, 
Yig`lay-yig`lay, o`tdik yetim. 
Yig`lamas vaqt bo`lgan emas. 
deb yozgan edi xalqni adolatli zamonda baxtiyor ko`rishni istagan shoir nadomat bilan 
«Bo`lgan emas» she`rida. Anashu ohang uning «Soliq», «Bu yil», «Umrim» she`rlarida ham 
yaqqol namoyon bo`ladi. 
Berdaq tenglik vaadolatni izlar ekan, «Dunyo yaralgandan beri Podshoh odil bo`lgan 
emas»ligini anglab yetadi. «Yaxshiroq», «Shekillik», «Ahmoq podsho» singari dostonlarida 
ham shoir Berdaq jamiyatdagi muammolarga o`z munosabatini bayon qiladi. 
XIX asrning 50-yillari Berdaq ijodining gullagan davri hisoblanadi. Bu yillarda shoir 
o`zining «Omonkeldi», «Ernazarboy» dostonlarini yaratadi. Bu dostonlarda shoir xalq erki 
uchun kurashgan qahramonlarni ulug`laydi. «Avlodlar», «Aydasbiy» dostonlari ham tarixiy 
1
O’zbekiston Milliy Entsiklopediyasi.1-jild. 710-bet.

---

246 
mavzuga bag`ishlangan bo`lib, ularda qoraqalpoq xalqidagi hayotidagi tarixiy voqealar 
qalamga olinadi. Shoir bu asarlarda qabila va elatlarning kelib chiqishi haqida o`z 
mulohazalarini bildirgan. 
Xususan, shoirning «Shajara» nomli dostoni qoraqalpoq xalqi tarixini, uning 
shajaralari bosib o`tgan yo`lni, bu yo`ldagi keskin kurashlarni, ziddiyatlarni, murakkabliklarni 
nohaqlik jamiyatida el boshiga tushgan azob-uqubatlarni epik ko`lamlikda yoritib bergan 
mumtoz asarlardan. Shunisi e`tiborliki, Berdaq bu asarida qoraqalpoq xalqi bilan yonma-yon 
yashagan, bir daryodan suv ichib, bir tuproqda don yetkazgan o`zbek xalqi tarixining ham 
qator o`ziga xosliklarini yoritishga ahamiyat beradi. Uning ko`pginaasarlari o`zbek va boshqa 
xalqlar tillariga tarjima qilingan. 1998 yili O`zbekiston va Qoraqalpog`istonda Berdaq 
tavalludining 170 yilligi keng nishonlandi.
1
Xullas, qardosh va qondosh qoraqalpoq xalqining o`g`li Berdaqning sermahsul ijodi 
umumxalq boyligi sifatidaavlodlarga xizmat qilaveradi.