O qo‘shmurodov, B. Shukuriddinov

Minerallarning shaffofligi.

Minerallarning o‘zidan nur o‘tkazish xususiyati ularning shaffofligi deb ataladi.

Hamma minerallar shaffoflik darajasiga qarab quyidagicha guruhlarga bo‘linadi:

1. shaffof minerallar: tog‘ billuri, island shpati, topaz va boshqalar;

   
   

2. yarim shaffof minerallar: zumrad, sfalerit, kinovar va boshqalar;

   
   

3. shaffof bo‘lmagan minerallar: pirit, magnetit, grafit va boshqalar.

   
   

Minerallarning rangi.

Minerallarning rangi kelib chiqishiga ko‘ra uch xil bo‘ladi: 1) idioxromatik, 2) alloxromatik va 3) psevdoxromatik ranglar.

Idioxromatik rang. Ko‘p hollarda hech vaqt rangsiz kristallar bo‘lib topilmaydigan tabiiy birikmalarning rangi o‘sha minerallarning ichki xususiyatlari bilan bog‘liqdir. Masalan, qora rangli magnetit (Fe₃O₄), jezsimon sariq pirit (FeS₂), to‘q qizil kinovar (HgS), misning yashil va ko‘k rangli kislorodli tuzlari (malaxit, azurit, feruza va boshqalar), to‘q-ko‘k rangli lazurit va h.k.

Minerallarning shunday o‘ziga xos rangi «idioxromatik rang» deyiladi. Grekcha «idios» – o‘ziniki, «xroma» – rang, bo‘yoq demakdir. Bular har xil minerallarda turli sabablar bilan bog‘liq ravishda namoyon bo‘ladi.

1. Juda ko‘p minerallarda rangning paydo bo‘lishi o‘sha birikma tarkibida qandaydir xromofor, ya’ni rang beruvchi kimyoviy elementning borligiga bog‘liq. Bunday xromoforlar jumlasiga: Ti, V, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, ya’ni Mendeleyevning kimyoviy elementlar jadvali markazida joylashtirilgan temir guruxi elementlari, ba’zan – W, Mo, U, Cu va TR elementlarining ta’siri natijasida yuzaga keladi.