O‘. P. Umurzoqov, A. J. Toshboyev

Fond bilan ta’minlanish – fondlarning qishloq xo‘jalik ekin maydoniga nisbati bilan belgilanadi.

Ft ^Af _;

Bunda:
Yem


Ft – fond bilan ta’minlanganlik; Af – asosiy fond;
Yem – yer maydoni.

2. 
   Mehnatni fond bilan qurollantirish – ishlab chiqarish fondlari qiymatini mehnatga qobiliyatli ishlovchilarning o‘rtacha soniga nisbati bilan belgilanadi.
   

Fk  ^{Af ;}
Is
Bunda:
Fk – fond bilan qurollanganlik; Af – asosiy fond;
Is – yillik ishlovchilar soni.

3. 
   Fond qaytimi – yalpi mahsulot qiymatini asosiy fondlarning yillik o‘rtacha qiymatiga nisbati.
   

Bunda:
Fq – fond qaytimi;
_{Fq } YaM _;
Af

YaM – yalpi mahsulot qiymati;
Af – asosiy fond.

4. 
   Fond sig‘imi – ishlab chiqarish fondlarining yalpi mahsulot qiymatiga nisbati.
   

Bunda:


Fs – fond sig‘imi; YaM – yalpi mahsulot; Af – asosiy fond
Fs 
Af YaM ^;

5. 
   Fondlar bo‘yicha rentabillik – sof foydani asosiy fondlarning yillik o‘rtacha qiymatiga bo‘lib,100 ga ko‘paytmasidir.
   

Bunda:


Rf – fond rentabelligi; Sf – sof foyda;
Рф 
^Сф 100;
Ф

F – asosiy ishlab chiqarish fondi.

6. 
   Asosiy fondlarning qoplanish muddati – asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymatining sof foydasiga nisbati
   

;
_{T } Af
Sf
Bunda:
T – asosiy fondning qoplanish muddati, yil; Sf – sof foyda.








Qisqacha xulosalar

F

ermerning mol-mulkiga o‘ziga tegishli bo‘lgan barcha asosiy vositalar kiradi. Asosiy vositalar o‘z ishlatilish xususiyatiga qarab, asosiy ishlab chiqarish va aylanma fondlarga bo‘linadi. Asosiy fondlarni ko‘paytirish va undan samarali foydalanish, fondlarning iqtisodiy ko‘rsatkichlari va ulardan foydalanish, samaradorligini oshirish yo‘llari ko‘rsatilgan. Fermerning mol-mulkini shakllantiruvchi pul mablag‘lari, ulardan samarali
foydalanish yo‘llari ko‘rsatib o‘tilgan.

Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   Fermerningmol-mulkiga nimalarkiradi?
   
2. 
   Asosiy fond tushunchasiva uningtarkibi nimadaniborat?
   
3. 
   Asosiyishlabchiqarishfondlarivaundanfoydalanishyo‘llari. 4.Aylanmafondlarvaulardanfoydalanishningiqtisodiysamaradorligi
   

ko‘rsatkichlariniaytibbering.
FERMER XO‘JALIKLARINING MODDIY TEXNIKA TA’MINOTI

1. 
   Fermer xo‘jaligida moddiy-texnika resurslari tushunchasi va vazifasi
   

Fermer xo‘jaligining moddiy-texnika resurslari deganda, fermerning mavjud barcha asosiy fondlari va xo‘jalik inventarlari tushuniladi. Fermer xo‘jaligida texnikalar yetarli miqdorda bo‘lmasa, qishloq xo‘jaligi ishlari, o‘z agrotexnik muddatlarida bajarilmaydi. Bu, o‘z navbatida, mahsulot ishlab chiqarish darajasining pasayishiga olib keladi. Demak, ishlab chiqarishda moddiy-texnika resurslarining ahamiyati katta.

Respublikada olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar natijasida fermer xo‘jaligining moddiy-texnika bazasi keyingi yillarda yanada mustahkamlanib bormoqda. Fermer xo‘jaligi ishlab chiqarishiga «Keys», «Magnum» kabi yuqori unumli texnikalar kirib kelmoqda. Fermer va dehqon xo‘jaliklari uchun mini texnikalar ishlab chiqarilmoqda. Fermerlarga texnikalar lizing kompaniyalari orqali berilmoqda (6.1.1.- jadvalga qarang).
Fermer xo‘jaliklarining moddiy-texnika bazasi mustahkam bo‘lsa, ularda iqtisodiy jihatdan rivojlanish yuqori bo‘ladi. Fermer xo‘jaligining moddiy- texnika resurslari tabiiy va iqtisodiy resurslardan tashkil topadi. Tabiiy resurslar
– yer, suv, o‘rmon, chorva hayvonlari, issiqlik hamda yog‘ingarchilik miqdoridan tashkil topadi. Ularning asosiy qismi davlat tasarrufida bo‘lib, korxonalarga, fuqarolarga foydalanish uchun beriladi.
Iqtisodiy resurslarga moliyaviy hamda mehnat resurslari kiradi. Fermer xo‘jaligini ta’minlashda moddiy texnika va moliyaviy resurslar mavjud.

1.