O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Vahshiylarcha baliq ovlash va uning oqibati
Keyingi yillarda baliqchilikka ixtisoslashgan tabiiy suvliklar hamda 
hovuz baliqchilik xo‘jaliklarida baliq mahsuldorligi keskin kamaymoq- 
da. Buning asosiy sabablari baliq zaxirasiga nisbatan vahshiylarcha 
munosabatda. Baliqchilik faoliyati yuritilganda kvotasiz ovlash ruxsat 
berilgan. Baliqchilik fermer xo'jaliklari baliq ovlashda kvotaga e’tibor 
bermaslik orqali katta miqdorda tabiiy suvliklardan baliq mahsuloti 
olishga erishdilar. Ular qayiqlar soni, to‘rlar sonini ko‘paytirdilar va ba- 
liqlarni vahshiylarcha ovlashga tushdilar. Natijada baliq mahsuldorligi 
keskin kamaydi. Masalan, 2008-yilda Qoraqir koiida 5000 ga maydonli 
suvga 11500 metr 50 mm to‘rdan, 6—7 qayiq yordamida bor-yo‘g‘i 137 
kg baliq ovlangan. Bunday maydonli ko‘lga bor-yo‘g‘i 2,5—3,0 ming 
metr to‘r yetarli. Lekin kerakli miqdorda baliq bo4maganligi sababli 
ular to‘r sonini 4 marotabaga oshirgan. Shu bilan birga baliq zaxirasiga 
nisbatan vahshiylarcha munosabatda bo'ldilar.
Bunday vahshiylarcha baliq ovlash qisqa muddatda uning soni kes­
kin kamayishiga sabab boldi. Ayniqsa, qimmatli bo‘lgan baliq turlari 
kamaydi. Fermer xo‘jaliklari baliq ovlash jurnali va uni yuritishni ham 
amalga oshirmadilar. Baliqchilik qoidasiga muvofiq kunlik ov miqdori 
va ovlangan baliq turlari ov jurnaliga qayd qilinishi kerak. Ammo bun­
day ishlar amalga oshirilmadi. Bahorning mart-iyun oylarida baliq ov­
lash man qilinadi, chunki barcha limnofil baliq turlari qirg'oqqa uvildi- 
riq qo‘yishga chiqadi va to‘da-to‘da boiib suzib yuradi. Ba’zi bir fermer 
xo‘jaliklari baliqlarni qurama to‘rlar bilan emas, balki yil davomida nevod 
bilan ovlaydilar. Bu usul esa baliq miqdorining keskin kamayishiga olib 
keladi. Natijada nerest holatida bo‘lgan baliqlar kolplab baliqchilarning 
o‘ljasiga aylanadi. Bunday vahshiylarcha munosabat tabiiy baliq mah- 
suldorligining kamayishining asosiy sabablaridan biri hisoblanadi. Shu- 
ning uchun ham baliq ovini nerest paytida to'xtatish va tavsiya etilgan 
qonun-qoidalarga rioya qilish har bir MCHJ baliqchilik xo‘jaligi rah- 
barining asosiy burchi hisoblanadi. Shu munosabat bilan har yili tabiiy 
suvliklarni baliqlashtirish ishlari olib borilganda va tabiiy baliq mahsul- 
dorligiga tegmasdan, qo‘shimcha baliq mahsuldorligini ovlamaganda edi 
bugungi holatga tushmas edik. Baliq zaxiralariga nisbatan ochko‘zlarcha 
munosabatda bo'lish, shu kunni g'animat bilib, ertani o'ylamaslik oqi-
319

---

batida baliq zaxiralari kamayib ketdi. 0 ‘zbekistonda hanuzgacha baliq 
ovlashni boshqaradigan maxsus qonunlar yo'q (kvotalar yordamida baliq 
ovlash qonunlari qabul qilinmagan). Masalan, nerest davridagi o‘ziga 
xos qonun-qoidalar, har ming gektar suvlikda nechta qayiq, necha metr 
qurama to‘r, turlarning katta-kichikligi belgilanmagan. Leskali (Xitoy, 
Tailand) to'rlarning bahridan o‘tish kerak, chunki yuzlab leskali to‘rlarni 
suvliklardan yig‘ib olmaydilar, suvda qolib ketadi. Natijada minglab ba- 
liqlar ilinib qolib nobud bo‘ladi. Chunki leskali to‘rlar nihoyatda arzon 
va ular remont qilinmaydi. Kapronli to'rlar qimmat boiib, shikastlangan 
joylari remont qilinadi va bunday toYlarni suvda qoldirmaydilar, ular 
darhol yig'ib olinadi.
Tabiiy boyligimiz bo'lgan baliq zaxirasiga ongli munosabatda bo‘lgan 
taqdirdagina, ovlash qoidalariga rioya qilish, nerest paytida baliq ovla- 
maslik, baliq zaxirasini ko‘paytirish maqsadida mini inkubatsion sexlar 
qurish, tabiiy ko'llarning yaqin va qulay joylarda o'stiruvchi hovuzlar 
qurish, akvakulturani tashkil qilish davr talabi. Tabiat boyligiga nis- 
batan mehrli bo‘lish, ularga nisbatan ijobiy mehr bilan qarash albatta 
baliq zaxirasining ko‘payishiga olib keladi.