O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Baliqlarning ta’m bilish a’zosi
Baliqlarda ta’m bilish a’zolari maxsus retseptorlari hosilalaridan 
iborat bo‘lib, maxsus epidermal hujayralar tashkil qiladi. Ta’m bilish 
retseptorlari og‘izda, lablarda, mo'ylovlarda, jabra yaproqlarida, suz- 
gich nurlarida, halqumida maxsus yostiqsimon ta’m organi mavjud 
va bu ko‘p sonli ta ’m retseptorlaridan tuzilgan. Laqqa asosan ta’mni 
mo'ylovlari orqali qabul qiladi. Mo'ylov epidermisida katta miqdorda 
ta’m retseptorlari joylashgan.
Baliqlarning ayirish a’zosi
Baliq organizmidan suvni, tuzlarni, ozuqa moddalar parchalanishini 
ajratadigan markaziy organ bu buyrakdir. Baliq buyragi shakl jihatdan 
ancha cho‘zinchoq, tana bo’shlig'i bo‘ylab cho'zilgan, rangi qoramtir- 
qizg’ish hosila. Suzgich pufagi ustida umurtqa pog’onasiga mustahkam 
yopishgan. Buyrakning morfo-fiziologik asosi bo'lib buyrak siydik ka- 
nalchalari hisoblanadi. Buyrak kanalchalarining bir tomoni malpigiy 
tanachalarni hosil qiladi, ikkinchi uchi siydik chiqarish kanalchasiga 
tutashadi. Malpigiy tanachalarida qon ortiqcha narsalardan ozod bo’ladi 
(machevina kislotasi, machevina). Tozalangan qon tontirlar sistemasiga 
o'tadi (buyrak venasiga). Qondan filtrlangan keraksiz mahsulotlar siydik 
yo'li orqali qovuqqa va so‘ngra tashqariga chiqadi. Baliqlarda buyrakning 
oldingi qismi ayirish sistemasini emas, balki qon ishlab chiqarish funksi- 
yasini bajaradi. Buyrak baliq holatini belgilaydigan organdir. Uning hajmi 
kichraysa bilingki, suvda kislorod ntiqdori kam, agarda kattalashsa mod­
dalar almashinuvining sekinlashishidan iborat (karpda qishlash davrida 
buyrak kattalashadi), o’tkir kasalliklarda ham buyrak kattalashadi. Or- 
ganizmdan ayirish mahsulotini chiqarishni boshqarish paytida buyrak 
oltingugurt, fosfor, machevina kislotasi miqdorini boshqarib osmotik bo- 
sim nisbiy doimiyligini saqlaydi. Osmotik bosim ko’rsatkichi chuchuk suv 
baliqlarida suv muhitiga nisbatan yuqori turadi.
25

---

Baliqlar jabrasi NaCl, KC1 chiqaradi, boshqa organik moddalar (S, 
P-,05) hamda NH, va boshqa azotli moddalarni buyrakdan chiqaradi.