O kzbekiston respubl1kasi oliy ya cprta m axsus ta’lim vazirligi

Baliqlarda elektr tokini his etish organlari
Elektr maydonlarni qabul qiluvchi organlar baliqning terisida, boshida 
va bosh atrofida joylashgan. Elektr maydonini his etuvchi organlar maxsus 
chuqurlikda joylashgan boiib, u shilimshiq modda bilan to'lgan bo'ladi 
va tokni yaxshi o'tkazadi. Chuqurchalarning tnbida maxsus sezuvchi hu- 
jayralar (elektroretseptorlar) joylashgan, bular qo'zg'alislmi bosh miyaga 
o'tkazadi. Sun’iy hosil qilingan elektr maydoni baliqda elektr markaz 
(shok) holatini namoyon qiladi. Brakonyerlar ko'pincha baliq ovida elektr 
toki yordamida ko'pchilik baliqlarni nobud bo'lishiga sabab bo'ladi.
Baliqlar kimyoviy ta’sirlagichlarni hidlov va ta'm organlari orqali his 
etishni amalga oshiradilar. Kimyoviy ta’sirlagichlarni asosan xemoret- 
septorlar orqali qabul qiladi. Bular boshqacha xemoretsepsiya deb ham 
yuritiladi. Baliqning bu retsepsiyalari suvdagi turli xil taassurotlari — 
dinamit ta’sirida shikastlanadi. Dinamit kabi portlovchi moddalar ham 
brakonyerlar tomonidan qo'llaniladi va ko'pchilik mayda baliqlarning 
nobud bo'lishiga sababchi bo'ladi.
Baliqlarning hidlov a’zosi
Baliqlarda ham xuddi boshqa umurtqali hayvonlar singari hidlov 
a’zosi boshining oldingi qismida va burun bo'shlig'ida joylashgan. Hidlov 
bo'shlig'i epiteliy to'qimasi bilan qoplangan va bu shilimshiq moddada 
xemoretseptorlarni o'rab olgan. Xemoretseptorlar miyaning hidlov miyasi 
bilan tutashgan. Hidlov a’zosi teshiklari orqali tashqi muhit bilan alo-
24

---

qada bo'ladi. Burun teshiklari og‘iz va ko’zlar orasida joylashgan. Baliqda 
burim teshiklari bar bir tomonda ikkitadan bo'ladi. Bir teshikdan suv 
kiradi, uning bo‘shlig‘idan aylanib uni yuvadi va u yerdagi retseptorlarni 
qo‘zg‘atib ikkinchi burun teshigidan chiqadi. Baliqlarda nozik hidlash 
xususiyati mavjud, ozgina hidni ham his etadi. Uning bu xususiyatidan 
havaskor baliqchilikda foydalaniladi. Masalan, qarmoq bilan ovlanganda 
maxsus hid chiqaradigan ozuqa mahsuloti qoMlaniladi. Baliqlar o'zlariga 
yaqin bo’lgan hid orqali to'dani saqlash instinktiga egadirlar.