O’. Asqarova, Z. Qoraboeva, M. Samidjonova

2.2. MAVZU. PEDAGOGIK TADQIQOTLARNING OBYEKTI VA

PREDMETI.

Reja:

1. 
   Tadqiqot obyekti haqida tushuncha
   
2. 
   Tadqiqot ob’yekti va predmetining muhim belgilari.
   

Tayanch so’zlar: tadqiqot ob’yekti, tadqiqot bosqichlari,ob’yekt, matematik model, fizikaviy model.

1. Tadqiqot obyekti haqida tushuncha

Ilmiy tadqiqot ishlarining dastlabki bosqichi o‘zidan oldingi erishilgan (fan, ta’lim, texnika va texnologiya sohalari) yutuq va kamchiliklarni o‘rganish, tahlil qilish va tegishli xulosalar chiqarish hamda yondosh sohalar ma’lumotlarini ham o’rganishdan boshlanadi. Ayniqsa, pedagogik tadqiqotlarda bularga qo‘shimcha ravishda muammo yechimini izlashga zamonaviy texnika va pedagogik texnologiyalardan foydalanish imkoniyatlarini baholashni ham talab qiladi. Bu borada tadqiqotchi yuqoridagi bosqichni o‘tamasa, ishlangan muammolarni ishlashga to‘g‘ri kelib qolishi mumkin va ayrim hollarda mavjud ishlanmalarga nisbatan soddaroq (pastroq darajadagi) ishlanmalarga urinish hollari ham uchrab qolishi mumkin. Shu sababli ham bu dastlabki bosqich ilmiy tadqiqot ishlarning asosiy bosqichlaridan biri bo‘lib, uning samarali bo‘lishi tadqiqotchining ilmiy salohiyatining yuksakligiga va ustozining (ilmiy rahbarining) keng qamrovli bilimga ega bo‘lishiga ko‘p jihatdan bog‘liq bo‘ladi.
Demak, bu jarayon ham o‘ziga xos murakkabliklarga ega, chunki bu bosqich orqali ilmiy tadqiqot ishiga «poydevor» qo‘yilishi boshlanadi. Ya’ni muayyan soha bo‘yicha e’lon qilingan juda katta hajmdagi ma’lumotlarni to‘plash, ularni sinflab biror tizimga keltirish va ularni axborotga aylantirish lozim bo‘ladi.
Ilmiy tadqiqot ishini olib borishda mazkur muammo, asosan ikki bosqichda olib boriladi. Quyida biz ular to‘g‘risida qisqacha to‘xtalamiz.
Birinchi bosqich - tadqiqot manbai va unga tegishli ma’lumotlarni izlash. Ushbu bosqichdagi ilmiy tadqiqot ishida manbani o‘rganish adabiyotlarni (monografiya, maqola, tezis, referat va h.k.) izlashdan boshlanadi. Bunda, ayniqsa, monografiyalar va ilmiy anjumanlar materiallarining o‘rni beqiyos.
Ma’lumki, monografiya to‘liq bibliografik ko‘rsatkichga ega bo‘ladi va ayni bir muammo yechimiga bag‘ishlangan bo‘ladi, shuningdek, ilmiy anjumanlardagi ma’lumotlar ham muayyan muammoga (yo‘nalishga) tegishli eng zamonaviy natijalar bo‘ladi. Shu sababli ham bular orqali tadqiqot qilinadigan muammoga zamonaviy istiqbolli yondashuvlarni (zamonaviy tadqiqot usuli bilan tanishish) bilish va asosiy adabiyotlar bilan tanishish imkoniyati tug‘iladi. Umuman olganda, ushbu bosqichni quyidagi ketma-ketlikda olib borilsa ijobiy samaralarni qo‘lga kiritish mumkin:

• 
  bibliografik ko‘rsatkichlar bo‘yicha ish yuritish. Ularda muayyan muammoga tegishli ilmiy, ilmiy-uslubiy jihatdan tayyorlanib, keng tarqalishiga erishilgan kitoblar, o‘quv qo‘llanmalari, uslubiy tavsiyanomalar va ko‘rsatmalar, broshyuralar, davriy ilmiy va ilmiy-uslubiy jurnallardagi maqolalar, ilmiy anjumanlar materiallar (maqolalar, tezislar), dissertatsiyalar, avtoreferatlar va shu kabilarga e’tibor beriladi;
  
• 
  fan va texnikaning muayyan muammoga tegishli referativ jurnallarini va informatsion varaqalarni hamda boshqa ommaviy axborot vositalaridagi ma’lumotlarni o‘rganish;
  
• 
  muayyan muammoga tegishli jurnallardagi ma’lumotlarni muntazam ravishda o‘rganib va kuzatib borish;
  
  • 
    institutlar ilmiy ishlari bo‘yicha maqolalar to‘plamlarini va an’anaviy ilmiy-amaliy anjumanlari materiallarini muntazam ravishda o‘rganib borish;
    
• 
  «INTERNET» xalqaro tarmog‘idan muayyan muammo yechimiga bag‘ishlangan axborotlarni to‘plash va o‘rganish.
  
• 
  Ma’lumot manbalarini izlash (kutubxona, ilmiy anjumanlarga qatnashish,
  

«INTERNET» tarmog‘ida shug‘ullanish, respublika va mintaqaviy ilmiy markazlar faoliyatidan o‘rganish, ilmiy tadqiqot ishlaridan foydalanish, tadqiqot manbaidagi suhbatlar uyushtirish, anketa savollariga javoblar olish va h.k.) tadqiqotchining ilmiy tadqiqot ishiga qanday jalb qilinganlik harakatiga bog‘liq va u ilmiy faoliyatning uzviy bosqichi bo‘lib, salmoqli o‘rniga ega bo‘ladi.