109
9-misol.
Uchlari
А
(2; 4; 3),
В
(1; 0; 2) va
С
(1; 4; 3) nuqtalarda bo’lgan
uchburchakning
A
burchagini sinusi topilsin.
Yechish
: S
Δ
=
2
1
АС
АВ
=
2
1
АВ
·
АС
sin
A
tenglikdan
sin
A
=
АС
АВ
АС
АВ
(9.6)
formulaga ega bo’lamiz.
АВ
=(1-2; 0-4; 2-3)=(-1; -4; -1),
АС
=(1-2; 4-4; 3-3)=(-1; 0; 0),
АВ
=
2
2
2
)
1
(
)
4
(
)
1
(
=3
2
,
АС
=
1
0
0
)
1
(
2
2
2
,
АВ
х
АС
=
0
0
1
1
4
1
k
j
i
=
i
0
0
1
4
-
j
0
1
1
1
+
k
0
1
4
1
=
j
-4
k
,
АС
АВ
=
2
2
2
)
4
(
1
0
=
17
.
tengliklarga egamiz (9.6) formulaga ko’ra sin
A
=
1
2
3
17
=
2
3
17
bo’ladi.
2
2
2
AC
AB
BC
bo’lganda A burchak o’tkir,
2
2
2
AC
AB
BC
bo’lganda u
o’tmas burchak bo’ladi.
10-misol.
Qo’zg’almas o’q
atrofida
k
j
i
3
4
5
burchak tezlik bilan
harakat qilayotgan
qattiq jismning ixtiyoriy
)
4
;
3
;
2
(
M
nuqtasini tezligi vektori
M
topilsin.
Yechish:
Vektorli ko’paytmani topish formulasi (9.3) ga ko’ra
3
2
4
5
4
2
3
5
4
3
3
4
4
3
2
3
4
5
]
[
k
j
i
k
j
i
r
M
.
24
26
7
)
8
15
(
)
6
20
(
)
9
16
(
k
j
i
k
j
i
9.5. Uch vektorning aralash ko’paytmasi.
a
,
b
va
c
vektorlar berilgan bo’lsin.
2-ta’rif.
а
vektorning
b
vektorga vektor ko’paytmasi
b
a
ni
uchinchi
c
vektorga skalyar ko’paytirish natijasida hosil bo’lgan son
a
,
b
,
c
vektorlarning
aralash ko’paytmasi deyiladi. Vektorlar
k
a
j
a
i
a
a
z
y
x
,
k
b
j
b
i
b
b
z
y
x
,
k
c
j
c
i
c
c
z
y
x
yoyilmalari yordamida berilganda ularning aralash ko’paytmasi
c
b
a
)
(
ni topish uchun formula chiqaramiz.
k
b
b
a
a
j
b
b
a
a
i
b
b
a
a
b
b
b
a
a
a
k
j
i
b
a
y
x
y
x
z
x
z
x
z
y
z
y
z
y
x
z
y
x
)
(
110
vektorni
skalyar
ko’paytmani
topish
formulasi
(8.9)
ga
asoslanib
k
c
j
c
i
c
c
z
y
x
vektorga skalyar ko’paytiramiz . U holda
x
y
x
y
x
y
z
x
z
x
x
z
y
z
y
c
b
b
a
a
c
b
b
a
a
c
b
b
a
a
c
b
a
)
(
kelib chiqadi. Bu tenglikning o’ng tomonidagi ifoda
z
у
х
z
у
х
z
у
х
с
с
с
b
b
b
а
а
а
determinantning uchinchi satr elementlari boyicha yoyilmasi ekanini ko’rish
qiyin emas. Demak
c
b
a
)
(
=
z
у
х
z
у
х
z
у
х
с
с
с
b
b
b
а
а
а
(9.7)
Shunday qilib, uch vektorning aralash ko’paytmasi
uchinchi tartibli
determinantga teng bo’lib uning birinchi satrini birinchi ko’paytuvchi vektorning
koordinatalari, ikkinchi va uchinchi satrlarini ikkinchi va uchinchi ko’paytuvchi
vektorlarning koordinatalari tashkil etadi.
Aralash ko’paytmani (9.7) ko’rinishdagi yozuvidan hamda determinantni
xossasidan
foydalanib, aralash ko’paytma uchun quyidagi xossani isbotlash
mumkin.
a
c
b
b
a
c
c
b
a
)
(
)
(
)
(
Bundan
tashqari, aralash ko’paytmada vektorli va skalyar ko’paytma
belgilarini o’rnini almashtirib yozish ham mumkin, ya’ni
)
(
)
(
c
b
a
c
b
a
.
Shuning uchun ham ba’zida aralash ko’paytmani
c
b
a
ko’rinishda ham
yoziladi.
11-misol.
k
j
i
a
2
2
,
k
j
i
b
3
2
va
k
j
i
c
4
3
2
vektorlarning
aralash ko’paytmasi topilsin .
Do'stlaringiz bilan baham: