O ’ zb e k I s t o n r e s p u b L i k a s I q I s h L o q V a s u V x o ’ j a L i g I v a zi r L i g I samarqand qishloq xo’jalik instituti

001.429.008.BMI. 2015 y. 

---

Sutni sovitish va saqlash. Sutni o’lchab va suzib bo’lgan dan keyin uni 
tezlik bilan mumkin qadar past temperaturagacha sovitish kerak. Sut maxsus 
binoda yoki sutxonada sovitiladi.
Yangi sog’ib olingan sut juda muhim xususiyatga, ya’ni unga tushgan 
mikroblarni ko’payishini to’xtatadigan xususiyatga ega. Lekin u sovigan bo’lishi 
kerak, chunki sut tarkibidagi bakterisid modda - laktenin sovitilgan sutda yaxshi 
saqlanadi. Laktenin sutdagi mikroorganizmlarni urchishiga yo’l qo’ymaydi. Sutni 
tarkibida laktenindan tashqari lizosim, leykosit va lesetin kabi muxofaza qiluvchi 
moddalar ham bor. Bakteriyalar faqatgina Q13
o
S dan yuqorida ko’paya oladilar. 
Bakterisid fazaning davomiyligi sutning tozaliliga, idishlarning tozaligiga va 
sutning temperaturasiga bog’liq. M: Q30
o
S sutning bakterisid fazasi 3 soatni, 
Q25
o
S - 6 soatni, Q10
o
S - 24 soatni, Q5
o
S - 36 soatni, 0
o
S - 48 soatni tashkil 
etgan. Bakterisid moddalarning tabiati haqiqatda 1930 yillari aniqlangan.
Sutning bakterisid fazasini uzaytirish uchun sovitish va saqlash tanklari 
mavjud. Agregatda sovitish vazifasini agent sifatida freon-12 va tetilxlorid 
gazlaridan foydalaniladi.
Sovitish uchun Chexoslovakiyada yaratilgan ISB-500 va ISB-1000 markali 
(ustanovka) qurilmalar mavjud. Qurilmani po’latdan yasalgan silindr shaklidagi 
sovutish vannalari qo’sh devorli bo’ladi. Devorlar orasiga ingichka spiral 
shaklidagi quvurlar joylashtirilgan bo’lib, ularda sovituvchi suyuqlik freon aylanib 
yuradi. Vanna tashqi tomonidan yaxshi izolyasiyalovchi metall bilan qoplangan. 
Ularning qopqog’iga filtrlash moslamasi bilan lyuk o’rnatilgan. Sovitish vaqtida 
sut aralashtiriladi, bu sutni tez sovitadi va qaymoqning ajralib qolishiga yo’l 
qo’ymaydi. Qurilma avtomatik boshqariladi, ya’ni kerak temperaturagacha 
sovitadi, kerak vaqtda aralashtiradi, to’xtaydi.
Fermada sutni butun podani sog’ib olgandan keyin emas, balki har bir 
sigirni sog’ib bo’lingach sutini sovitgichlarga qo’yish kerak, chunki sog’ish ferma 
bo’yicha 2 soatga cho’ziladi, bu vaqt ichida sut o’zining bakterisidlik xossasini 
yo’qotadi.
Bajardi 
Rahbar 
Yusupov A 
Karimov A