Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universitetti ergasheva g. S., M. Nataqulova

sifa t m ezon lari 
b elgilanadi: 
hodisaning yan g ilig i, 
m a m la k a t fan in in g o b ro ’si, 
ish x alq aro
m iqyosda k en g ta n o lin ish i, m am lak at m u d o faa im k o n iy o tig a 
qo’shilgan xissasi, m o n o g ra fiy a la r va ular o lim larin in g ish larid an turli 
m am lakatlarda fo y d alan ilish i v a bo sh q alar.
A m aliy ilm iy ta d q iq o tla r v a ta jrib a-k o n stru k to rlik ish lan m alar 
turli 
m iq d oriy m e zo n la r 
b ila n b ah o lan ad i, sh u lard an aso siy si - 
iqtisodiy sam arad o rlik bu n i jo riy etish g a b o ’lgan x arajat, jo riy etish
ko’lami, m uddati kabi o m illa rg a b o g ’liq.
Ilm iy x o d im n in g ish sa m arad o rlig i ish lan m an in g yan g ilig i, e ’lon 
qilingan m aq o lalar soni, ish d an k o ’ch irm alar o lish va sh u v aq tn in g
o’zida olib b o ray o tg an ja ra y o n la r b ila n b aholanadi. Y a n g ilik m ezo n i - 
bu, 
av to rlik
g u v o h n o m asi 
v a
p ate n tla r 
m iqdori, 
k o ’ch irm a 
(ishtiboh)lar o lish - ilm iy x o d im ish la rig a h av o lalar soni.
Iqtisodiy b ah o lash esa k a m d a n -k a m q o ’llanadi. Ilm iy -tad q iq o t 
guruhi (yoki ta sh k ilo t) m e h n a t sam aradorligi q u y id ag i m ezo n lar 
b o ’yicha baholanadi: m eh n at sam arad o rlig i, jo riy e tilg an m av zu lar 
m iqdori, ilm iy m ah su lo tn i ta d b iq etish d an k elgan iq tiso d iy sam ara, 
olingan av to rlik g u v o h n o m asi v a p a ten tlar soni, so tilg an litsen ziy alar 
soni va bo sh q alar. Ilm iy ta d q iq o tla r sam aradorligi - ilm iy ijod b ilan
sh u g ’u llan ish
v a 
k ish ilik
ja m iy a ti 
faro v o n lig in i 
o shirishga 
y o ’n altirilg an ilm iy -tex n ik av iy m ah su lo t (IT M ) y aratish strateg iy asi 
va tak tik asin in g asosi.
Ilm iy ta d q iq o tla r iq tiso d iy sam arasin i h iso b lash u la m i am alg a 
oshirish b o sq ich larig a m u v o fiq am alg a oshiriladi. S hu m u n o sab at 
bilan m o ’ljal, k u tilay o tg an v a haq iq iy iqtisodiy sam arad o rlik bir-
93

---

biridan farqlanadi. M o’ljal iqtisodiy samara ilmiy tadqiqot ishi ’ 
asoslashda va uni ish rejasiga kiritishda belgilanadi. M azkur 
h o ld ' 
hisob-kitoblar taxm inan, bashoratlanayotgan jo riy etish k o ’lamini 
hisobga olgan holda yiriklashtirilgan ko’rsatkichlar b o ’yicha 
olib 
boriladi.
K u tilay o tg an sam arad o rlik m o ’ljald ag id an k o ’ra an ch a aniq 
m ezon hiso b lan ad i.
H aq iq iy iq tiso d iy sam arad o rlik ilm iy m ah su lo t ishlab chiqarishga 
jo riy e tilg a n d a n so ’ng b elg ilan ad i, h iso b -k ito b ilm iy tad q iq o tlar va 
jo riy etish u ch u n am alda k etg an x arajatlar b o ’y ich a olib boriladi. 
B u n d a h aq iq iy sam ara k o ’pin ch a k u tilay o tg an d an kam b o ’ladi. U 
iqtisodiy 
sam arad o rlik n in g
eng 
ish o n ch li 
m ezoni 
hisoblanadi. 
K u tilay o tg an yo k i h aqiqiy iqtisodiy sa m a rad o rlik q u y id ag i tenglam a 
b o ’y ic h a aniqlanadi: