Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi

2Н₂О₂ → 2Н₂О + О₂↑
Kislorodni kaliy xloratning ( bertoli tuzi KClO ₃ ) katalitik parchalanishi bilan olish mumkin:
2KClO₃ → 2KCl + 3O₂↑
Simob (II) oksidining parchalanishi (t = 100 ° C da) kislorod olishning birinchi usul edi:
2HgO → 2Hg + O₂↑
Suvli eritmalar elektrolizi
Kislorod ishlab chiqarishning laboratoriya usullari gidroksidi, kislotalar va ba’zi tuzlarning (sulfatlar, gidroksidi metallarning nitratlari) suyultirilgan suvli eritmalarini elektroliz qilish usulini o‘z ichiga oladi :
2H₂O → 2H₂ + O₂↑
Peroksid birikmalarining karbonat angidrid bilan reaktsiyasi
Dengiz osti kemalari va orbital stantsiyalarda, odatda , natriy peroksid va karbonat angidrid reaktsiyasi natijasida hosil bo‘ladi :
2Na₂O₂ + 2CO₂ → 2Na₂CO₃ + O₂↑
Yutilgan karbonat angidrid va ajralib chiqqan kislorod hajmlari muvozanatini saqlash uchun unga kaliy superoksidi qo‘shiladi . Og‘irlikni kamaytirish uchun kosmik kemalar ba’zan litiy peroksiddan foydalanadilar .
KISLOROD XOSSALARI VA BIRIKMALARI
Xossalari. Kislorodni fizikaviy va kimyoviy xossalarga bo‘ladi.
Fizikaviy xossalari. Kislorod -218,9˚C da qattiq holga o‘tadi. Suyuq va qattiq holdagi kislorod paramagnitik xossasi tufayli magnitga tortiladi. Kislorodning ikki xil allotropic shakli bo‘lib, kislorod (dikislorod) – O₂ va ozon (trikislorod) – O₃ dir. Kislorod rangsiz, mazasiz, hidsiz gaz. Havodan bir oz og‘ir ( ). Suvda juda kam eriydi. 1 l suvda 20˚C da 25 ml kislorod eriydi. Yonmaydi, lekin yonishga yordam beradi. Qattiq holatda kislorod geksogonal kristall tuzilishga ega. Juda tez sovitish natijasida kristall sturkturasi o‘zgarib, yangi fazaga o‘tadi. Molekula holatdagi kislorodda (Poling nazariyasiga asosan) ikkita electron jufti hisobiga vujudga kelgan ikkilamchi bog‘lanish emas, balki ikkita uch elektronli bog‘lanish bilan o‘ralgan bitta oddiy bog‘lanish mavjuddir. Shu nuqtaiy nazardan O₂ molekulasining tuzulishini quyidagicha ifodalash mumkin: [O --- O] Kislorodning o‘ziga xos xossalaridan biri elementlar bilan birikma hosil qilishda yorug‘lik va issiqlikning ajralib chiqarishidir.