Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti t. B. Zayniddinov, A. Sodiqov va r. Iminjanov

8.4. Jismoniy tarbiya bilan shu gʻullanuvchilarning shaxsiy va teri gigiyenasi

Shaxsiy gigiyena umumiy gigiyenaning boʻlimi boʻlib, tanani, ogʻiz boʻshligʻini parvarishlash bilan bogʻliq boʻlgan masalalarni yaratish va aholi oʻrtasidagi gigiyenik malakalarni tarbiyalashni oʻrganadi va ishlab chiqadi. Shaxsiy gigiyenaning talablarini bajarish sogʻliqni saqlashda katta ahamiyatga ega boʻlib, yuqumli va boshqa kasalliklarning tarqalishiga yoʻl qoʻymaydi. Jismoniy tarbiya va sport bilan shugʻullanuvchilarning shaxsiy gigiyenaga rioya qilishini nazorat qilib turishda sport kamandalari shifokorlar, jismoniy tarbiya oʻkituvchilari, sport murabbiylari muhim rol oʻynaydi. Shaxsiy gigiyena me`yor va qoidalariga rioya qilmaslik faqat kasallikkagina olib kelmay, balki sportchining chidamliligi va ishlash qobiliyatini pasaytirib, xatto vaqtincha sport bilan shugʻullanishni toʻxtatib quyishga olib keladi. Shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilmaslik natijasida oyoqning shilinishi, sovuq urishi, shuningdek yiringli yaralar va zamburugʻga oid teri kasalliklar paydo boʻlishi bilan bogʻliqdir.

Trenirovka qiluvchi sportchining kundalik rejimi sport bayramlarida va oddiy hayot sharoitlarida tanani parvarish qilish uchun kerak boʻlgan umumiy va maxsus tadbirlar etarli darajada koʻrilgan boʻlishi kerak. Bu sohada shuningdek sanitariya maorifi ishlarni olib borishi zarur.

Teri bir qator fiziologik funktsiyalarni bajaradi. Terida juda koʻp nerv tolalarining uchlari joylashganligi sababli tashqi taasurotni qabul qilishda birinchi analizator hisoblanadi. Markaziy nerv tizimi teri retseptorlari bilan koʻp tomonlama aloqada boʻlib, organizmda fiziologik jarayonlarni boshqarib turadi. Binobarin teri dastlab sezgi organi uchun katta hamiyatga ega boʻlib, temperatura, ogʻriq va tartil sezuvchanlikka egadir.

Organizmga mexanik, fizik va ximik taasurotdan, shuningdek mikroblarni oʻtishidan saqlashda teri toʻsiq vazifasini oʻtaydi. Teri ajratish organi sifatida katta ahamiyatga ega. Organizm terlash va koʻp miqdorda issiqlik chiqarish yoʻli bilan qonda va toʻqimalarda xosil boʻlgan bir qancha zararli moddalardan ozod boʻladi. Teri osti yogʻ bezlari terini quruqshab qolishdan, ortiqcha ter bilan qoplanishdan saqlaydi va uning elastiklik xususiyatini hamda mexanik taasurotlarga qarshi turish qobiliyatini oshiradi. Teri organizmda gaz almashinishida ishtirok etadi va u bakteritsit xususiyatiga egadir.

Tish va ogʻiz boʻshligʻini toʻgʻri parvarish qilish muhim gigiyenik ahamiyatga ega. U ovqatni yaxshilab maydalash, uning singishini osonlashtirishni ta’minlaydigan, shuningdek ogʻiz boʻshligʻi orqali organizmga mikroblarning kirish xavfini kamaytiradigan tishlarni saqlash zarur.