Нинг ўзгаришига олиб келади/, ћаво оќими йўналишининг таъсири /хона ичидаги микро иќлимнинг ўзгаришига олиб келади/; ќуёш нури энергиясининг таъсири /конструкция материал физик-техник хусусиятларининг ўзгаришига олиб келади

1.4.
 
Yagona modul sistemasi. 
Binoni hajmiy-planlashtirish parametrlarini, konstruksiya va qurilish 
buyumlari o‘lchamlarini bir xillash (unifikatsiya) yagona modul sistemasi (YEMS) 
asosida amalga oshiriladi. Qurilishda asosiy modul (m) deb 100mm li o‘lcham 
qabul qilingan. Bino va yig‘ma konstruksiyalarning o‘lchamlari karrali 100mm 
bilan belgilanadi. Modullar yiriklashtirilgan va maydalangan bo‘lishi mumkin. 
Yirik konstruksiya va detallarning o‘lchamlari hamda binoning hajmiy 
planlashtirish yechimlari,yiriklashtirilgan modulga (60m, 30m, 15m... 2m), 
nisbatan kichik detallar o‘lchamlari esa maydalangan karrali modulda (12m, 15m, 
110m, 1100m) beriladi. 
Yagona modul sistemasi yig‘ma konstruksiyalar orasidagi tirqish va 
choklarni hisobga olgan holda, modul o‘lchamlarining uch xilini, ya’ni nominal, 
konstruktiv va haqiqiy o‘lchamlarni ko‘zda tutadi. 
Konstruksiyalarning nominal o‘lchamlari L
H
– binoning koordinata o‘qlari 
oralig‘idagi (tirqish va choklarning tegishli qismi bilan birgalikda) masofa. 
Konstruktiv o‘lcham L
K 
- esa yig‘ma elementlarning loyihada ko‘rsatilgan 
o‘lchami hisoblanib, nominal o‘lchamlardan tirqish va choklarning 
normallashtirilgan kattaligiga farq qiladi. Haqiqiy o‘lcham LF - tayyor 
konstruksiyaning amaldagi o‘lchami yoki qurilgan binoning reja o‘qlari orasidagi 
haqiqiy masofaga teng kattalik (1.1-rasm). 
1.1-rasm. 
Konstruktiv 
element o‘lchamlari:
1 – konstruktiv element; 
2 – tirqish; 
a) – nominal va konstruktiv 
o‘lchami; 
b) 
– 
amaldagi 
haqiqiy 
o‘lchami. 

---

11 
1.5.
 
Devorlar va karkas ustunlarini koordinata reja o‘qlariga bog‘lash. 
Devorlar va karkas ustunlarini koordinata o‘qlari ichki devorlari markazi 
bo‘ylab, tashqi devorlarda esa devorning ichki qirrasidan 50 yoki 100 mm ga ortib 
boruvchi masofada o‘tadi. Chetki qatorlarda joylashgan ustunlarda esa reja o‘qlari 
ularning markazi bo‘yicha (o‘q bo‘yicha bog‘lash) yoki konstruktiv elementning 
qirrasi bo‘ylab (nol nuqtada bog‘langan) o‘tadi (1.2 - rasm). 
1.2-rasm. 
Devorlar 
va 
kolonnalarni koordinata reja o‘qlariga 
bog‘lash: 
a) ko‘tarib turuvchi devorlari 
bo‘ylama turgan bino; 
b) ko‘tarib turuvchi devorlari 
ko‘ndalang turuvchi bino; 
v) karkasli bino; 
I – 4, A, B, V – binoning 
koordinata o‘qlari.