Нинг ўзгаришига олиб келади/, ћаво оќими йўналишининг таъсири /хона ичидаги микро иќлимнинг ўзгаришига олиб келади/; ќуёш нури энергиясининг таъсири /конструкция материал физик-техник хусусиятларининг ўзгаришига олиб келади

2.3.2. G‘ishtli devorlar 
G‘isht asosiy devor materiallaridan biri hisoblanib, hozirgi turar-joy va 
jamoat binolarining 40 foizi g‘ishtlardan tiklanadi. G‘ishtli binolarga me’moriy va 
badiiy ko‘rinish berishda katta imkoniyatlar bor. G‘isht devorlar pishirilgan va 
silikat g‘ishtlardan bunyod qilinadi. Standart g‘isht o‘lchami 250x120x65 mm 
qalinlashtirilgan g‘isht o‘lchami 250x120x88 mm ga teng bo‘ladi. Bulardan 
tashqari markasi 75, 100, 125, 150, 200, 250 bo‘lgan sopol g‘ishtlar ham bo‘lib, 
bunday g‘ishtlar ichi kovak qilib tayyorlanadi, kovaklari ochiq yoki bir boshi ochiq 
bo‘shliqlardan iborat bo‘ladi (2.21-rasm). Devor g‘ishtlari bo‘yicha va ko‘ndalang 
yotqizib terilishi mumkin. G‘isht devor qalinligi 65, 120, 250, 380, 510, 640, 770 
mm va undan katta bo‘lishi ham mumkin. G‘ishtlarning ma’lum tartibda terilishi 
bog‘lash sistemasi deb ataladi: 
2.21-rasm. Sopol g‘isht: 
a – yaxlit; 
b – ye – ichi kovak; ikki boshi 
ochiq dumaloq kovakli (b), kvadrat 
kovakli (v), to‘g‘ri burchak kovakli 
(g), bir tomoni berk ikki kovakli (ye) 
g‘ishtlar. 
G‘ishtin devorlar tiklashda 
quyidagi bog‘lash sistemalari (2.19-
rasm) qo‘llaniladi: 
- bir qatorli (zanjirli) bog‘lash 
sistemasi – bunda ko‘ndalang yotqizib 
terilgan g‘isht qatori bilan uzunasiga 
yotqizib terilgan g‘isht qatorlari 
navbatlashib 
keladi. 
Choklarni 
bog‘lashning bu sistemasi, osonligi va 
devorning mustaxkamligi yetarlicha bo‘lishi bilan ajralib turadi, biroq bunda 
mehnat unumdorligi past bo‘ladi; 
- 
ko‘p (olti) qatorli bog‘lash sistemasi - bunda besh qator uzunasiga 
yotqizilgan qator ko‘ndalang yotqizilib terilgan bir qator bilan navbatlashadi. Bu 

---

44 
sistema qo‘llanilganda mehnat unumdorligi bir qatorli sistemadagiga nisbatan 
ancha yuqori bo‘lsada, ammo devorning mustahkamligi 3-5 foiz pasayadi. 
balandligi 88 mm bo‘lgan g‘ishtlarni terishda to‘rt qator uzunasiga yotqizilgan 
qator ko‘ndalang bir qator bilan navbatlashadi. 
- 
uch qatorli bog‘lash sistemasida uzunasiga yotqizib terilgan uch qator 
g‘ishtlar ko‘ndalang terilgan bir qator bilan navbatlashadi. Bu holda uchta qo‘shni 
qatorning vertikal choklari bir-biriga to‘g‘ri keladi. bino devori og‘irligini 
kamaytirish va sopol g‘ishtlarni tejash maqsadida g‘ishtlarning ma’lum bir qismi 
issiqlik izolatsiyasi katta bo‘lgan yengil materiallar bilan almashtiriladi. orasiga 
issiqlik o‘tkazmaydigan material joylashgan yoki orasi bo‘sh qoldirilgan devorlar 
yengillashtirilgan devor deb ataladi (2.22-rasm). Bunday devor qurishda mehnat 
kam sarf bo‘ladi. Ana shunday devorlarning besh turi keng tarqalgan: 
-
diafragmali devor. Bunda g‘ishtin devor uzunasiga joylashtirilgan 
ichki va tashqi qatlami oralig‘idagi har besh qatordan keyin gorizontal holda 
(diafragma) terilgan qator bilan bog‘lanadi. devorlar orasidagi bo‘shliqqa yengil 
beton, shlak yoki issiqlik o‘tkazmaydigan boshqa material to‘ldiriladi. Bunday 
devorlar uch qavatgacha bo‘lgan binolarda ishlatiladi. 
2.22-rasm. Yengillashtirilgan devor konstruksiyalari: 
a-ankerli g‘isht-beton devor; b - orasi bo‘sh qoldirilgan yoki penoplast plitalar va boshqa 
materiallardan qo‘yilgan devor; v - termovkladishli devor; 1 - issiqlik o‘tkazmaydigan 
to‘ldirgich; 2 - issiqlik o‘tkazmaydigan plitalar. 
- 
quduqsimon devor. Bu vertikal diafragmalar vositasida tutashtirilgan 
ikki devordan iborat devorlar orasidagi quduqchalarga yengil beton, shlak yoki 
issiqlik o‘tkazmaydigan boshqa material to‘ldiriladi. quduqchalardagi shlak 
qatlami cho‘kishining oldini olish uchun har 5-6 qatordan keyin ma’lum bir 
qalinlikda qorishma yotqiziladi, bunday devorlar bir-ikki qavatli binolarda 
ishlatiladi; 
- 
ankerli g‘ishtin-beton devor oralig‘i yengil beton bilan to‘ldirilgan 
ikki qavat devordan iborat bo‘ladi. ko‘ndalang yotqizilgan g‘ishtlarni devorning 

---

45 
ichki tomoniga turtib chiqqan uchlari beton qatlami orqali tashqi qator bilan 
bog‘lanadi. Bunday devorlar to‘rt qavtgacha bo‘lgan binolarda qo‘llanadi; 
- 
oralig‘i bo‘sh qoldirilgan yoki oralig‘iga issiqlik o‘tkazmaydigan 
material joylangan devor. Bunday devorlar g‘ishtini terganda choklar ko‘p qatorli 
sistemada bog‘lanadi. Bunday devorlar besh qavatgacha bo‘lgan binolarda 
qo‘llaniladi; 
- 
termovkladishli devor yarim g‘ishtlardan bo‘ylamasiga terilgan va bir-
biriga parallel ikki devordan iborat bo‘lib, devorlar orasiga yengil yoki g‘ovak 
beton bloklar to‘ldiriladi. to‘rt va undan kam qavatli bo‘lgan binorlarda ishlatiladi.