Нинг ўзгаришига олиб келади/, ћаво оќими йўналишининг таъсири /хона ичидаги микро иќлимнинг ўзгаришига олиб келади/; ќуёш нури энергиясининг таъсири /конструкция материал физик-техник хусусиятларининг ўзгаришига олиб келади

2.1.4. Karkassiz va karkasli bino hamda uning elementlariga qo‘yiladigan 
asosiy texnik talablar 
 
Butun bino va uning kuch ta’sir etadigan ayrim elementlari quyidagi 
xususiyatlarga ega bo‘lishi kerak: 
- mustahkamlik,-bino elementlari tashqi kuch (yuk) ta’siriga yetarli darajada 
chidamli bo‘lishi; 
- turg‘unlik – gorizontal yuk va kuchlar ta’siridan yemirilishiga qarshilik 
ko‘rsata olishi; 
- fazoviy bikrlik – bino va uning elementlariga muayyan kuch ta’sir etganda 
ham dastlabki shaklini saqlab qolishi. 
Binoning turg‘unligi va fazoviy bikrligi konstruktiv elementlarining o‘zaro 
puxta biriktirilganligiga, tugunlar birikmalarining mustahkamligiga va hokazolarga 
bog‘liq. 
Karkassiz binolarning fazoviy bikrligi quyidagilar: 
- ko‘ndalang ichki devorlar, shu jumladan, bo‘ylama tashqi devorlarga 
bog‘langan zina kataklari devorlari: 
- devorlarni o‘zaro bog‘lovchi hamda binoni balandligi bo‘yicha qavatlarga 
ajratuvchi qavatlararo ora yopmalar orqali ta’minlanadi. 
Karkassiz binolarning ichki devorlari va ora yopmalari binoning ichini 
vertikal va gorizontal nagruzkalarni qabul qila oladigan fazoviy o‘zgarmas 
yacheykalarga ajratadi. Karkassiz bino yetarli darajada turg‘un va fazoviy bikr 
bo‘ladi. 
Karkasli binolarning fazoviy bikrligi quyidagilar orqali ta’minlanadi: 
- bir qavatli binolarning o‘zgarmaydigan geometrik sistema hosil qiluvchi 
ko‘ndalang ramalarining birgalikda ishlashi; 
- ko‘p qavatli binolarda o‘zgarmas geometrik sistema hosil qiladigan o‘zaro 
biriktirilgan ustunlar, to‘sinlar va ora yopmalarning birgalikda ishlashi; 
- karkas ustunlari orasiga vertikal kashaklar yoki bikrlik devorlari o‘rnatish; 
- zina kataklari va lift shaxtalari devorlarini karkas konstruksiyalariga 
biriktirish; 
- qavatlararo ora yopmalarga (ustunlar orasiga) bikr plitalar o‘rnatish; 
- karkas elementlari orasidagi chok va tugunlarni bir-biriga mustahkam 
biriktirish. 
Yarim karkasli binolarning fazoviy bikrligini, ustunlarning ichki tomoni 
bilan devorlarga mahkam biriktirilgan qavatlararo ora yopmalar ta’minlaydi. 

---

22 
2.6-rasm. Yarim karkasli binoning konstruktiv sxemalari: 
a – to‘sinlar bo‘ylama yotqizilgan; 
b – to‘sinlar ko‘ndalang yotqizilgan; 
v – to‘sinsiz variant; 
1 – ustun poydevori; 
2 – ustun; 
3 – lentasimon poydevor; 
4 – qavatlararo ora yopma paneli; 
5 – ko‘tarib turuvchi tashqi devor; 
6 – to‘sin.