Нигинахон шермухамедова

Falsafa tarixida mazmun va shakl kaegoriyasiga munosabat
. Falsafa 
tarixida mazmun va shakl masalasiga turlicha yondashish, ularning birligi, 
voqelikda tutgan o‗rni, bilish jarayonidagi rolini har xil izohlashlar bo‗lgan. 
Faylasuflardan ayrimlari shakl va mazmunning mavjudligini inkor etsalar, 
boshqalari uning o‗zaro birligini anglamaganlar. Jumladan, Aristotel marmardan 
haykal yo‗nayotgan haykaltaroshni kuzatar ekan, shakl mazmundan bo‗lak va 
mustaqil mavjud bo‗ladi, unga mazmun tashqaridan kiritiladi, shu tufayli marmar 
jonlanadi, degan xulosaga kelgan. I. Kant esa mazmun va shaklni faqat inson aqli, 
tafakkurining mahsuli, natijasi deb tushundi. F.Gegel mazmun va shakl 
dialektikasini tan olgan bo‗lsa ham, lekin mazmun ham, shakl ham mutlaq g‗oya 
rivojlanishining bosqichlari, turli ko‗rinishlardagi ifodasidir, deb fikr yuritgan. 
Іozirgi zamon falsafasi vakillaridan biri, fizik olim E.SHredingerning fikricha, 
voqelikda narsalardan mustaqil shakllargina mavjud, jumladan, "elementar" 
zarralarning moddiylikka aloqasi yo‗q, ular har qachongiday, sof shakldir va 
olamda shakldan bo‗lak hech nima bo‗lishi mumkin emas. 
Mazmun va shaklning o‗zaro aloqadorlikda mavjud bo‗lishi, olamning 
muayyan tomonlarini ifodalovchi zaruriy munosabatlar birligiga asoslanadi. 
Mazmun va shakl olamning barcha sohalarida, tabiatda, mikro va makrodunyoda, 
ijtimoiy hayotda hamda tafakkur jarayonida keng amal qiladi. 
Butun va qism.
O‗zaro bog‗langan soddaroq narsalardan tashkil topadigan 
har 
qanday 
predmetning 
murakkab 
tuzilishini 
ifodalovchi 
falsafiy 
kategoriyalarning ayrim nisbatan ajralmas majmuini tashkil etadi. Butun va qism 
olam va undagi narsalarning tarkibiy tuzilishini anglatadi. 
Butun va qism — 
falsafiy kategoriyalari butun narsa, hodisa va uni tashkil etgan qismlarning