|
Буйраклар
Буйраклар (ренес) ўзининг ёғ клетчаткаси (паранепҳрон) билан ўралган ҳолда, умуртқа поғонасининг ҳар икки томонида, қоринпарда орти бўшлиғининг юқори қисмида жойлашган. Буйраклар турлича жойлашиб, тананинг горизонтал ҳолатида уларнинг юқори қутби ХИ-ХИИ, пасткиси эса ИИ-ИИИ бел умуртқаларига тўғри келади. Нормада чап буйракнинг пастки қутби ИВ бел умуртқасига етиб бормайди, ўнг буйракники эса шу умуртқанинг юқори қисми билан чегараланади. Тананинг вертикал ҳолатида ёки чуқур нафас олинганда буйракларнинг ўртача пастга силжиши 2,5-3,0 см га тенгдир. ХИИ қовурға чап буйракни тенг иккига бўлса, ўнгининг учдан бир қисми қовурғадан юқорида, иккиси пастда қолади. Буйраклар дарвозаси ХИИ қовурға орқасида ёки қовурғадан пастда, И-ИИ бел умуртқалари рўпарасида жойлашган. Буйрак дарвозаларининг пройексияси олд томондан қовурға ёйи, қориннинг тўғри мускулини латерал чеккаси билан кесишган нуқтага, орқа томонда ХИИ қовурға гавдани ростловчи мускулнинг ён чеккаси билан кесишган нуқтага тўғри келади.Буйракларнинг бўйлама ўқлари пастга очилган ўткир бурчак ҳосил қилади,яъни буйракларнинг юқори қутблари бир-бирига яқинлашади, пасткилари узоқлашади.
Буйракларнинг юқори қутблари умуртқанинг ўрта чизиғидан 5 см, пасткилариеса 8 см масофада жойлашган. Буйраклар ўзларини ўраган фассия ва клетчатка қатламлари орқали қорин бўшлиғининг бир қанча аъзоларига тегиб туради. Орқа томондан улар диафрагманинг бел қисмига, белнинг квадрат мускулига, кўндаланг мускулнинг апоневрозига, ички томондан эса бел мускулига тегиб туради. Буйракларнинг латерал чеккаси бел-нинг квадрат мускули ва ундан юзароқда жойлашган гавдани ростловчи мускулдан 2-3 см ташқарига чиқиб туради. Уларнинг ХИИ қовурғадан юқорида жойлашган қисмлари орқасида плевранинг қовурға-диафрагма синуси туради. Ўнг буйракнинг олд юзасини жигарнинг ўнг бўлаги, кўтарилувчи чамбар
ичак ва ўн икки бармоқ ичакнинг тушувчи қисми қоплаб туради. Чап буйракнинг олд сатҳи ошқозон, ошқозон ости безининг думи, чамбар ичакнинг ўнг бурчаги, олдинги ва ён сатҳи, шу ичакнинг тушувчи қисми ва талоқ билан туташади. Ҳар иккала буйракнинг юқори қутбига ички томондан буйрак усти безлари тегиб туради. Ўнг буйракнинг ички томонида пастки кавак вена, чап буйракнинг шу юзаси яқинида аорта ётади. Томирлар билан буйрак дарвозалари ўртасида буйрак оёқчалари жойлашган. Буйрак оёқчалари ёғ клетчаткаси билан ўралган буйрак артериялари, веналари, буйрак нерв чигали, лимфа томирлари, буйрак жоми ва сийдик йўлидан ташкил топган. Буйрак оёқчасининг орқароқ қисмида буйрак жоми ва ундан бошланувчи сийдик йўлининг бошланғич қисми, бир оз юқорироғида ва олдинда буйрак артерияси, Яна ҳам олдинда ва юқорида – буйрак венаси ва уни ташкил қилувчи тармоқлари жойлашади.
Сийдик йўллари
Сийдик йўллари (найлари), уретерес – эркакларда 30-32 см га, аёлларда 27-29 см га тенг бўлиб, қорин (парс абдоминалис) ва чаноқ (парс пелвина) қисмларига бўлинади. Сийдик йўлининг кенглиги ҳамма ерда бир хил эмас. Торайган қисмлари 3 та: буйрак жомининг сийдик йўлига ўтиш ерида, найнинг ёнбош томирлари билан кесишган жойида ва сийдик қопининг девори ёнида. Сийдик йўли торайган қисмларининг диаметри 2-3 мм га тенг бўлиб, кўпинча шу ерларда, сийдик-тош касаллигига дучор бўлган беморларда, буйрак жомидан тушувчи тошлар ушланиб қолади. Кенгайган қисмларида сийдик йўлининг диаметри 0,5-1 см га тенг бўлади. Сийдик йўли, буйраклар сингари клетчатка - парауретериум ва фассиялардан таркиб топган ғилофлар билан ўралган ҳолда қоринпарда ортида бел катта мускулининг олдинги юзасида жойлашади. Улар мускулнинг пастроғида васа тестиcулариа (аёлларда – васа овариcа) нинг орқасидан ўтади, чегара чизиғига келиб, ёнбош томирларни олд томондан кесиб ўтади. Шуни ҳам назарда тутиш керакки, ўнг сийдик йўли ташқи, чапдагиси умумий ёнбош артерияси билан кесишади. Шу кесишмадан юқорида сийдик йўллари орқа деворлари билан н. генитофеморалис–га тегиб ўтади. Бундан ташқари, ўнг сийдик йўлини олд томондан ингичка ичак тутқичи, чапдагисини – сигмасимон ичак тутқичи илдизи кесиб ўтади. Ўнг сийдик йўлининг ички томонида пастки кавак вена, ташқарисида кўр ичак ва кўтарилувчи чамбар ичаклар жойлашади. Чап сийдик йўлининг ички томонида аорта, ташқарисида – тушувчи чамбар ичак ётади. Буйрак ва мояк ёки тухумдон артериялари сийдик йўлининг бел қисмини қон билан таъминлашда қатнашади. Лимфа аорта ва пастки кавак вена тарофида жойлашган тугунларга йўналади. Сийдик йўлининг бел қисми иннерватсияни буйрак, чаноқ қисми қорин ости чигалидан олади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
