КЕЙС: « Бел соҳаси ва қорин парда орти бўшлиғи топографик анатомияси. Қорин парда орти бўшлиғи аъзоларидаги операциялар»
Кириш. Ёнбош суяги қиррасига яқинлашганда орқанинг сербар мускул ва қорин ташқи мускули қийшиқ пайлари бир-биридан узоқлашиб учбурчаксимон оралиқ хосил бўлади/triqonum lumbale /. Бу оралиқ Пти учбурчаги дейилиб, унинг асосини ёнбош суягининг қирраси, тубини эса қориннинг ички қийшиқ мускули ҳосил қилади. Пти учбурчагининг амалий жиҳатдан аҳамияти шундан иборатки, бу учбурчак орқали қорин парда орқа бўшлиғи ёғ клетчаткасидаги йирингли жараёнлар тери ости ёғ клетчаткасига чиқиши мумкин. Баъзи ҳолларда бу ердан бел чурралари чиқади.
Латерал томоннинг кейинги қаватини иккита мушак ташкил қилади: юқорида орқа пастки тишли мускул /m. serratus post inf/ ва пастда ыориннинг ички қийшиқ мускули /m. obl abdominis int. /. Пайларнинг йўналиши иккита мускулда бир хил бўлиб, пастдан юқорига ва ташқаридан ичкарига йўналган.
Пастки тишсимон ва қориннинг ички қийшиқ мускуллари орасида учбурчаксимон ёки тўртбурчаксимон оралиқ бўлади. бу бўшлиқ –Лесгафт-Грюнфельд ромби ёки учбурчаги дейилади /spatium lumbale/. Унинг томонлари қуидагича: юқоридан - орқа-пастки тишсимон мускулнинг пастки қирраси, ичкаридан - умуртқа поғонасини тикловчи мускулнинг латерал қирраси ҳосил қилади. Агарда бўшлиқ ромсимон тузилган бўлса, бўшлиқниг ташқи юқориги қирасини ХП қовура чегаралайди. Бўшлиқ тубини корин кўндаланг мускулининг аноневрози ҳосил қилади. Бу бўшлиқ юза томонидан фақат орқанинг сербар мускули билан қопланган, шу сабабли Грюньфелд учбурчаги бел сохасининг энг нозик қисми хисобланади. Грюньфелд бўшлиғи орқали кўпинча қорин қорин парда орқа бўшлиғидаги йирингли жараёнлар тери ости ёғ клеткачасига чиқади.
Йирингли жараёнларни тери остига чиқиши осонлашишига яна бир сабаб қорин кўндаланг мускули апаневрозида бир қанча тешикларнинг борлигидир. Бу тешиклар орқали қовурға ости қон томир – нерв тутами / vasa subcostalia / қорин парда орти бўшлиғидан тери остига ўтади.
Буйрак веналари пастки кавак венасига қуйилади. Ўнг буйрак венаси чапдагисига нисбатан пастроққа очилади. Чап вена узунроқ бўлиб аортанинг олдидан ўтади. Буйрак веналарига қисман буйрак усти бези веналари қуйилади, чап томонда эса қўшимча чап мояк венаси /v.testiсularis dextra/ қуйилади. Ўнг мояк венаси бевосита пастки кавак венага қуйилади. Буйрак атрофида яхши ривожланган тўр бўлиб, унинг ҳосил бўлишида буйрак, буйрак усти безлар, қорин парда орти бўшлиғи ёғ клетчаткаси, диафрагма, мояк ва бел веналари иштирок этади. Бу веноз тўр орқали порто- кавал анастомозлар ҳосил бўлади. Бу анастомозлар юқорида саналган аъзо веналарини пастки ёки юқориги ичак тутқичи веналари билан боғлайди. Шунинг учун буйракдаги жарроҳлик муолажаларидан сўнг баъзан ичакдан қон кетиши ёки аксинча ичакдаги жарроҳлик муолажаларидан сўнг қонли пешоб келишини кузатиш мумкин.
Қорин парда орка бўшлиги еғ клетчаткаси кавати фаркланиши муносабати билан йирингли процесслар
ретроперитонитлар
паранефритлар
параколитларга бўлинади.
Йирингли процесслари қорин парда орқа бўшлиги клетчаткасига утиши қуйидаги холларда учраши мумкин Стромберг Г.Г.
Ошкозон ости безининг жароҳати еки яллиғланишидан сўнг, ун икки бармок ичак, кур ичак, юкорига кутарилувчи ва пастга тушувчи чамбар ичаклари жарохатларида купинча параколитлар ҳосил бўади.
Буйрак ва сийдик йуллари жарохатлари еки касалликларида паранефрит еки парауретрит бўлиши мумкин.
Кичик тос клетчаткаси еки плевра атрофии клетчаткаси яллиғланишидан сунг ретроперитонетал флегмоналар кузатилиши мумкин. Яллигланишининг бошланғич босқичда йиринг шу еғ клетчаткаларида йиринг ўтиши мумкин.
Йиринг сийдик йўли атрофидаги еғ клетчаткасидан туғри ичак ва бачадон олди еғ клетчаткасига ўтиб кетиши мумкин. Худи шу аъзоларга қорин парда орқа бўшлиги хусусий еғ клетчаткасидан ўтиши мумкин чунки бу еғ клетчаткаларси бевосита кичик тос клетчаткасида ўтиб кетади.
Қорин парда орти бўшлиги еғ клетчаткасидан юкорига диафрагма остига, у ердан эса оркали плевра ости клетчаткасига, бундан ташқари аорта ўки пастки кавак вена атрофи еғ клетчаткаси оркали йиринг орқа кукс оралигига ўтиши мумкин.
Буйракнинг нисбатан чукур ва кўшни аъзолар бқлиан ўзаро мураккаб жойлашиши буйракдаги операцияларда уни жарохатга чиқариб олиши тақозо этади. Баъзан кайта яллиғланиш натижасида ёки қайта операцияларда буйрук кўшни тўкималарга епишиб кетганлиги туфайли, жаррох органни ярага чикармасдан операция қилишга мажбур бўлади. Бундай холларда жаррох катта кесимлар ўтказиши керак. Бу кесимлар кўпинча ХI-XII қовурғали резекция қилиш билан олиб борилади.Бел сохаксидаги блокадалар ичак фалажи, ичак тутилиш, ичак санчиги, буйрак санчиги каби курсатмаларда килинади,лекин бу блокадалар(масалан А.В.Вишневский усулидаги паранефрал блокадаси) давомида баъзи асоратлар юзага келиши мумкин:буйрак томирларининг жарохатланиши ва игнадан кон чикиши, буйрак паренхимасининг жарохатланиши,паранефрит ва х.к.
