Nazariya javoblari

38 Теологик назария. Теологик (диний) назария (юнонча theos
Theos-худо, logos – тушунча, таълимот, худо тўғрисидаги таълимотни англатади. Диний таълимотлар давлат ва ҳуқуқнинг вужудга келиши тўғрисидаги илк таълимотлардир. Давлатчилик ва ҳуқуқ шаклланиши билан уни диний, илоҳий тарзда тушуниш юзага келган. Аврелий Августин (354–430), Ал-Маварди (974–1058), Ибн Рушд (1126–1198), Фома Аквинский (1225–1274), Ибн Халдун (1332–1406) каби мутафаккирлар ҳамда яҳудийлик, христианлик ва ислом дини вакиллари томонидан давлат ва ҳуқуқнинг келиб чиқиши диний асосда тушунтирилади .Ушбу назария вакилларининг фикрича, бутун олам, шу жумладан давлат ва ҳуқуқнинг келиб чиқиши ҳам худонинг иродаси билан боғлиқ.Подшо ва дин вакиллари худонинг иродасини ифодаловчилардир.Шунинг учун ҳам фуқаролар уларнинг амрига сўзсиз бўйсунишлари лозим бўлади. Ушбу назария XII–XIII асрларда юқори мавқега эга бўлди. Бу даврда Ғарбий Европада эса “икки қилич” назарияси кенг оммалашган. Унга кўра черков битта қилични ўзида сақлаган бўлса, иккинчи қиличдан фойдаланиш ҳуқуқини ҳукмдорларга жамиятдаги масалаларни ҳал қилиш учун тақдим этади. Шу боис Европа давлатлари монархлари ҳокимияти қонуний бўлиши учун католик черкови бошлиғи Рим папасидан ёрлиқ олишлари лозим бўлган. Шу билан диний ташкилот бўлган черковнинг дунёвий давлат устидан устунлиги таъминланган.
39 Ibtidoiy jamiyatlarda hokimiyat	Ibtidoiy jamoa tuzumida odamlar urug‘ jamoasiga birlashib yashaganlar, mehnat qurollariga, mehnat mahsulotlariga ega bo‘lganlar. Ular tomonidan topilgan mahsulot kundalik ehtiyojlari uchun zo‘rg‘a yetib turgan. Birovlarning boshqalar ustidan hukmronligi, ya’ni hokimiyat bo‘lmagan. Jamoadagi barcha ishlar umumiy yig‘ilishda hal qilingan. Urug‘ oqsoqollari urug‘doshlar bilan bamaslahat ish tutganlar. Odamlar shu jamoada amal qiladigan xulq-atvor va yurish-turish qoidlariga rioya qilgan. Agarda jamoada o‘rnatilgan axloq va odat qoidalari buzilsa, u butun urug‘ yig‘inida muhokam qilingan va tegishli jazo belgilangan. Alohida muhim ishlar, harbiy yurishlar, ov, mulkni bo‘lish masalalarini hal etilishi uchun ibtidoiy jamiyatning oliy organi – oqsoqollar kengashi chaqirilgan va kun tartibiga muhim masala qo‘yilib, ko‘pchilik fikri asosida yagona to‘xtamga kelingan. Oqsoqollar kengashini, asosan, jamoaning katta yoshdagi a’zolari tashkil etgan. Ibtidoiy jamiyatdagi ijtimoiy jamoa a’zolari saylagan oqsoqollar tomonidan boshqarilgan. Har bir jamoadan bittadan oqsoqol saylangan va bu oqsoqollar kengashini tashkil qilgan. Oqsoqollar kengashini esa barcha oqsoqollar ichidan saylangan, yoshi ulug‘, ko‘pni ko‘rgan, obro‘li, dono kishi boshqargan. Ibtidoiy jamiyatda majburlov apparati degan tushuncha bo‘lmagan, balki jamoani oqsoqollar o‘zlarining shaxsiy obro‘si bilan boshqarganlar. Ibtidoiy jamiyatda ijtimoiy munosabatlar odat va axloq normalari bilan tartibga solingan. Odat normasi – kishilarning ko‘p marta takrorlanganligi natijasida munosabatlarni tartibga solish vositasiga aylangan va shu tariqa avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan xulq- atvor qoidalaridir. Axloq – jamoaning barcha a’zolari uchun ma’qul bo‘lgan, umumiy yurish-turish qoidalariga aytiladi.