Nazariy mexanika

21-§. Кuchning o’qqa nisbatan momenti 
 
 O’qqa nisbatan kuch momentining ta’rifi 
Qattiq jismning biror A nuqtasiga 
F
kuchi qo’yilgan. Biror OZ o’qini 
o’tkazib, unga perpendikulyar bo’lgan R tekislikni olamiz. O’q bilan tekislikning 
kesishgan nuqtasini O bilan belgilaymiz. 
F
kuchini R tekislikka 
proyeksiyalaymiz va uni 
1
F
deb belgilaymiz ya’ni 
pro
F
F

1
(73-shakl).
 
Ta’rif. 
F
kuchining OZ o’qiga nisbatan kuch momenti deb, 
F
kuchning 
o’qqa perpendikulyar bo’lgan tekislikdagi 
1
F
proyeksiyasining o’q bilan 
tekislikning kesishgan O nuqtasiga nisbatan olingan kuch momentiga aytiladi 
ya’ni:
h
F
F
m
F
m
Z




1
1
0
)
(
)
(
(6.5) 
O’qqa nisbatan kuch momenti musbat deb qabul qilinadi, agar OZ 
o’qining oxiridan qaralganda 
1
F
proyeksiya tekislikni OZ o’qi atrofida 
73-shakl 
soat mili yo’nalishiga qarama-qarshi yo’nalishda aylantirishga intilsa. O’qqa 
nisbatan kuch momentining sonli qiymati OA
1
B
1
uchburchak yuzasining 
ikkilanganligiga teng, ya’ni 
1
1
2
)
(
B
OA
z
S
F
m


(6.6) 
O’qqa nisbatan kuch momenti quyidagi ikki holda nolga teng bo’ladi: 
z
B
A
O
h
0
90

r
F
1
F
1
B
1
A
R 

---

85 
1.
Agar F
1
=0, ya’ni kuchning ta’sir chizig’i o’qqa parallel bo’lsa 
2.
Agar h=0, ya’ni kuchning ta’sir chizig’i o’qni kesib o’tsa 
Demak, agar kuch bilan o’q bir tekislikda yotsa, bu o’qqa nisbatan kuch 
momenti nolga teng bo’lar ekan.