Nazariy mexanika

§. Sirpanishdagi ishqalanish kuchii

Bir jism ikkinchi bir jism ustida sirpanganida hosil boMadigan qarshilik sirpanishdagi ishqalanish kuchi deyiladi.

Ishqalanish kuchining jism normal bosimiga to'g'ri proporsional (mutanosib) ekanligi tajribalarda aniqlangan:

F""=fN, (23.1)

bu yerda: N — tekshirilayotgan jismning normal bosimi;/ — sirpa- nish ishqalanish koeffitsiyenti.

Agar ishqalanuvchi jismlar tinch turgan bolsa, ularning ishqala­nish kuchi statik ishqalanish kuchi deb ataladi:

Cv =L-N. (23.2)

bu yerda:/, - jismning tinch turgan vaqtdagi ishqalanish koef­fitsiyenti.

Jism g'adir-budir tayanch tekislik ustida muvozanatda turgan bo‘lsa, tayanchning reaksiya kuchi normal reaksiya hamda ishqala­nish kuchidan iborat bo'ladi (54-rasm).

N

N*ll


tgtp


nuix



(23.3)

ormal reaksiya kuchi bilan maksimal ishqalanish kuchiga to'g'ri keladigan to'la reaksiya kuchi R orasidagi burchak tp ishqalanish bur- chagi deyiladi:

Agarda g‘adir-budir sirt ustida turgan jismga normal reaksiya bi­lan a burchak hosil qiluvchi P kuch qo'yilganda jismni harakatga keltiruvchi P- sina kuch maksimal ishqalanish kuchidan katta bo^L- lishi kerak (55-rasm), ya’ni:

P ■ sin a > f_{) ■ P ■ cos a ,

bundan tga > /₀ = tgtp yoki a > cp

k

elib chiqadi.

Ishqalanish kuchi yuzaga keladigan holatlarni tekshirishga oid statika masalalari ishqalanish kuchi hisobga olinmaydigan masalalar singari, ya’ni muvozanat tenglamalarini tuzish yodi bilan yechiladi. Lekin ishqalanish kuchlari ham jismga ta'sir qiluvchi kuchlar qato- riga kiradi.

24.