Nazariy fizika kursi

N yutonning birinchi qonuni
yoki, 
in ersiya qonuni
deyiladi. D e m a k , inersial s an o q sistem asida tashqi 
kuch t a ’sirida b o 'lm a g a n jism o 'z g a rm a s tezlik bilan h arakat qilar 
ekan.
Berilgan inersial sistemaga nisbatan o 'z g a rm a s tezlik bilan h arak at 
qilayotgan boshqa sistem a berilgan b o i s i n . Jism bu sistemaga nisbatan 
h a m o 'z g a rm a s tezlik bilan h arakat qilayotgan b o i a d i , d e m a k , bu 
yangi sistem a h am inersial sistem a ekan. Inersial sistem alarning soni 
cheksiz k o 'p bo'lishi m u m k in , ularning h am m asi bir-biriga nisbatan 
q a n d a y d ir o 'z g a rm a s tezlik bilan h a ra k a t qilayotgan b o i a d i .
Tajriba shuni ko'rsatadiki, m e x an ik a q o n u n lari h a m m a inersial sis- 
t e m a la r d a bir xil k o 'rinishga ega. B uni quyidagicha tu s h u n ish m u m k in : 
q o 'z g 'o l m a s d a n turgan laboratoriya sistemasiga nisbatan 
o 'z g a rm a s 
tezlik bilan h arakat qilayotgan kem ani olaylik (k e m a inersial sistem a 
bo'lishi u c h u n yetarli darajada k atta bo'lishi kerak, dengiz yoki daryo 
tin c h bo'lishi kerak, s h u n d a k e m a yetarli darajada inersial sistemaga 
yaqin b o i a d i ) . S h u kem adagi h a m m a oynalari yop iq bir x o n a d a hec h
q a n d a y m ex an ik tajriba orqali k em a h arak at qilay ap tim i-y o q m i degan 
sa v o lg a j a v o b b e r a o l m a y m i z — h a m m a t a j r i b a l a r l a b o r a t o r i y a
sistem asida q a n d a y o 'tsa, s h u n d ay o'tad i. Inersial sistem alarning m e x a ­
nika q o n u n l a r i nuqtayi n a z a r i d a n ten g huquqliligi haqidagi tasd iq
G aliley p rin sip i
deyiladi. Inersial sistem alar teng h u quqli deg a n im iz 
ularda m e x an ik a q o n u n lari bir xil k o 'rinishga ega b o i a d i deganim izdir. 
M ex a n ik a q on u n lari differensial ten g lam alar orqali ifodalanadi, dem ak ,
= const