Navoiy viloyati pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti kimyo va ekologiya kafedrasi

Kimyo  o`qitish  natijalarini  nazorat  qilishning  shakl  va  turlari  har  xil 
bo`lib  o`qituvchining  o`quvchilar  bilan  nazorat  ishlarini  tashkil  etishdan  kelib 
chiqadi.  Didaktikada  nazoratning  yagona  klassifikasiyalangan  shakli  mavjud 
emas.  Misol tariqasida  beriladigan klassifikasiya mavjud. 
Tashkil etish turi:     a)  yakkama-yakka  
                                b)  differensiyalli  
                                v)  guruh-guruh 
                                g)  yalpi 
Informasiyalar berish turi:  
                                a)  og’zaki   
                                b)  yozma 
                                v)  eksperimental 

---

 
40 
 
Kimyo  o`qitish  natijalarini  og’zaki  nazorat  qilish  metodlari:  yakkama  - 
yakka holda bilimlarni hisobga olish har bir darsda amalga oshiriladi.  
Bu  bilim  nazorat  qilishning  eng  muhim  va  sinovdan  o`tgan  turi  bo`lib 
hisoblanadi. Bu jarayonda nazoratning hamma turlaridan foydalaniladi. 
Bu  turda  o`quvchining  bilimi,  ko`nikmasi,  malakasi,  dunyoqarashi,  nutq 
madaniyati  kimyoviy  formulalar,  tenglamalarni  yoza  olish,  bilish,  materialni 
o`zlashtirganlik  darajasi,  tayanch  bilimlarni  yangi  sharoitda  tadbiq  etish  undan 
foydalana  bilish  darajasi  aniqlanadi.  O`qituvchining  og`zaki  nazoratni  amalga 
oshira olishi katta san`at  bo`lib hisoblanadi.     
Har  bir  o`quvchining  bilimini  o`qituvchi  VII-VIII  sinflarda  2-3  minut, 
yuqori sinflarda 4-5 minut davomida aniqlab olish kerak.  
O`quvchilarga beriladigan savollar qisqa aniq bo`lib, o`quvchi  ha yoki yo`q 
deb  javob bermasdan, o`quvchining fikr yuritishga kengroq  aniq javob berishga 
undash kerak. 
Uyga    berilgan  topshiriqlarga    javob  berish  rejasini    o`quvchiga  berish 
mumkin.  M:    Atom  tuzilish  nazariyasi  o`rganilgach  davriy  sistemada  joylashish 
holatiga muvofiq elementlarga xarakteristika berish rejasi:  
1.  D.I.Mendeleev elementlar davriy sistemasida elementning joylashish o`rni. 
2.  Yadro zaryadi va atomda elektronlar soni. 
3.  Energetik pog`onalar soni. 
4.  Tashqi energetik pog`onada elektronlar soni. 
5.  Element xossalari xarakteri. 
6.  Elementning yuqori musbat oksidlanish darajasi. 
7.  Yuqori oksidining formulasi va uning xarakterli xossalari. 
8.  Yuqori gidroksidining formulasi va uning xarakterli xossalari.  
9.  Elementning  manfiy oksidlanish darajasi (agar bo`lsa). 
10. Uchuvchan vodorodli birikmasining formulasi (agar bo`lsa). 
O`quvchi doskaga chaqirilganda ham shu reja asosida elementlarning davriy 
sistemasidagi holatini xarakterlashi kerak. 
Har  qanday  holatda  vaqtdan    unumli    foydalanishga  katta  e`tibor  berish 
kerak. 
Yalpi  holatdagi  nazorat  suhbati  –  albatta    ko`p  vaqt  olmasligi  kerak. 
Savollar ham javoblar ham aniq va qisqa bo`lishi kerak. Agar baho qo`yish lozim 
bo`lsa, belgilangan o`quvchining javobini hisobga olish kerak. Savol butun sinfga 
berilib, doskaga ham bahosi kam o`quvchi chiqarilishi mumkin. Hozirgi sharoitda 
o`quvchilar bilimning nazorat qilishning reyting test  tizimi ishlab chiqarilgan. 
 Bularning  barchasi  o’quvchilar  bilimini  tekshirish  va  baholashning  turli 
usullarini    qo’llashning  zarurligini    ko’rsatadi.  Kimyo  fani    bo’yicha  bir  davrda 
o’quvchilar  bilimini  joriy  nazorat-  qilishning  turlarini  klassifikasiyasini    ko’rib 
chiqamiz:  og’zaki  so’roq,  uy  ishi,  o’quvchilarning    o’quv  faoliyatini  kuzatish, 
laboratoriya ishi (amaliy mashg’ulot) nazoratining ijodiy shakli. 
O’quvchilarni  bilimini  nazorat  qilishning  qiziqarli  shakllari    sifatida    turli 
referatlar,  krasvordlar, rebuslar taklif qilish mumkin.