Navoiy viloyati pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti kimyo va ekologiya kafedrasi

Kimyoda  hisoblashga  doir  masalalar  -  VII  sinf  masalalari  «massa»  tushun-
chasiga moslashgan. VIII sinfda esa kimyoda miqdoriy nisbatlarga mos masalalar 
yechiladi.  O`quvchilarda  shunday  fikr  shakllanishi  kerakki,  moddalar  bir  -  biri 
bilan qat’iy belgilangan miqdorda birikadilar. 
Hisoblashga  doir  masalalar  tiplari  quyidagilar:    VII  sinfda    formulalar 
bo`yicha hisoblash: 
a).  moddaning nisbiy molekulyar massasi bo`yicha hisoblash; 
b).  murakkab modda tarkibida element atomlarining massasini aniqlash; 
v).  elementning moddadagi foiz miqdorini aniqlash; 
Yechish:  Eritmada erigan moddaning foiz miqdorini aniqlash: 
VIII sinfda formulalar  bo`yicha hisoblash: 
a).  aniq miqdordagi moddaning massasini hisoblash; 
b). gazlarning  massasi va hajmini topish (normal sharoitda); 
v). gazlarning nisbiy zichligini hisoblash 
Yechish: Tenglamalar asosida hisoblash  
a).  reaksiyaga  kirishgan  va  hosil  bo`lgan  modda  yoki  gazlarning  aniq  miqdorini 
hisoblash; 
b). kimyoviy tenglamalar bo`yicha gazlarning hajmiy nisbatini hisoblash; 
v). termokimyoviy tenglamalar  asosida hisoblash. 
IX sinf uchun.  Tenglamalar asosida hisoblash: 
a). reaksiyaga kirishuvchi moddalarning birortasi ortiq olingan taqdirda kimyoviy 
tenglamalar asosida hisoblash; 
b).  nazariy  hisoblashga  qaraganda  hosil  bo`lgan  moddaning  massa  miqdorini 
aniqlash; 
v).  ma`lum  miqdor  qo`shimchalari  bo`lgan  boshlang`ich  moddadan  reaksiya 
natijasida hosil bo`lgan moddaning miqdorini aniqlash. 

---

 
38 
 
X sinf uchun.  Formulani topishga doir hisoblash 
Gazsimon  moddalarning  molekulyar  formulasini  elementlar  (%  da)  zichligi  va 
massa miqdori asosida hisoblash.       
Kimyoviy masalalarni yechishda bir xil metodik uslubni qo`llash kerak.  
O`quvchilarga  masala  yechishda  tanlashda,  o`qituvchi  ularni  quyidagi 
maqsadlar asosida tanlashi lozim. 
1.  Masala  yechilishi  jarayonida  qanday  tushuncha  qonunlar,  nazariyalar,  faktlar 
yoki  tayanch  bilimlar  mustahkamlanadi.  Moddalarning  qanday  kimyoviy 
xossalari hisobga olinadi. 
2.  Yechishning qaysi usullari hisobga olinadi.  
3.  Masala yechilishi jarayonida qanday tafakkur qirralari rivojlanadi. 
4.  Qanday didaktik funksiyalarni berilgan masala bajaradi. 
Albatta  murakkab  masalalar  ijodiy  yondashishini,  aqliy  faoliyat  
ko`rsatishni, mustaqil ishlashni talab qiladi. 
 
Iqtidorli  o`quvchilar  bilan  ko`proq  ishlab  ularga  albatta  murakkab  va 
muammoli masalalar yechish katta samara beradi.