Navoiy kon- metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti fizikadan tajriba ishlarini bajarish

Eksperimental qurilmaning tuzilishi.



7- rasm. qurilmaning tuzilishi.
1- teslameter, 2 voltmetr (multimetre), 3- universal tok manbai, 4-Xoll datdichigi
5-namuna, 6-transformator. Magnit maydoni Xoll datdichigi bilan o'lchanadi.


Ishni bajarish tartibi

1. Ishlarni bajarishda xavfsizlik qoidalariga rioya qilish kerak (Elektr jihozlarini mustaqil ravishda o'lchash tizimida yoqish taqiqlanadi.

Transformatorga tok manbaini ulang.
2. Qarshilikni hisoblang,
Tokli o’tkazgichlar qarshilik, l- Tokli o’tkazgichlar uzunligi,
3. Multimetr orqali o'rnatiladigan transformatorga kuchlanishni ulang, transformatorning chulg’amlari (N₂ = 100 o’ram, N₁ = 140 o’ram).
4. Om qonuniga binoan magnit oqimi qiymatini hisoblang (14).
5. Shupning holatini chap kvadratchaning oldida 5 mm masofada joylashtiring. Shupni ramkaning o'ng tomoniga o'tkazing va 5 mm masofani saqlab turing (chap o’tkazgichda bo'lgani kabi).Shupni chap o’tkazgichdan chap tomonga 6 sm masofada joylashtiring. Shupni gorizontal chiziq bo'ylab o'tkazgich (1 sm qadam) bo'ylab o'tkazgichga yo'naltiring, teslametr bo'yicha B qiymatini yozing.
6. Shupni chap o'tkazgichdan o'ng tomonga (3 sm qadam) qo'ying, ramkaning butun tekisligidan o'tib, B ning qiymatini yozing. Shupni o'ng chiziqdan o'ngga 1 sm qadamdan 6 sm masofaga o'tkazish uchun B qiymatlarini yozing.
7. Shupni holatini o’tkazgichning chap tomoniga 1 sm masofada joylashtiring. B. qiymatini yozing. Ramkadagi kuchlanishning qiymatini o'zgartirib, oqim oqimining qiymatini (14) formulaga qo'llagan holda, B = f (I) miqdoriga bog'liqligini oling.
8.Ma'lumotlarni 1, 2 va 3 jadvallarda yig'ing.
Namunalar ma'lumotlari.
1-jadval.

	Namunaning uzunligi (m)	Namuna diametri (м)	Materialning solishtirma qarshiligi (Ом • м)	Namuna qarshiligi R (Ом)

O'lchov natijalari.

2-jadval.

№ п/п	Shup bilan chizg’ich orasidagi masofa( r) sm	Teslametr ko’rsatgichi (Тл).	Kuchlanish (В)	Namunadagi kuchlanish (В)	Namunadagi tok kuchi (mА)
1
2
20

Eslatma: Jadvalning mazmuni va rasmi alohida topshiriq bo'yicha bajarilgan o'lchovlarga mos kelishi kerak.

Eksperimental natijalarni qayta ishlash.
1. 3-bo'limning 2-bandiga binoan namunadagi qarshilik qiymatini hisoblang.
2. Formuladan foydalanib (14) namunadagi tokning qiymatini hisoblang.
3. 5-bo'limning 5-qismida o'lchaganidek, probaning magnit maydonining o'lchamining o'zaro almashish maydoniga oxirgi holatidan (chap chastotadan 6 sm) chap chiziqqa bog'liqligiga bog'liqlik grafigini tuzing.
4. 6-bo'limning 6-bandiga binoan magnit induksiya B ning kattaligiga bog'liqlik grafigini tuzing.
5. Magnit induksiyaning kattaligidagi oqimdagi bog'liqlik grafigini tuzing.
6. 3-bo'limning 5-bandiga binoan o'lchovlarda o'rnatilgan joriy va masofa qiymatlari uchun formula (6) bo'yicha B qiymatini hisoblang.
5-bo'limning 5-qismini o'lchashda hisoblangan ma'lumotni teslametr tomonidan olingan ko'rsatkichlar bilan solishtiring.
7. (6)Formuladan foydalanib olingan magnit induksiya qiymatidagi xatoni aniqlang.
B qiymatining bilvosita o'lchovi bo'lgani uchun, mutlaq xatolik I va r o'zgaruvchilariga nisbatan B ning xususiy hosilalari∆ usuli bilan aniqlanadi:


∆I qiymatlari qisman lotinlar harflari orqali aniqlanadi va quyidagicha:

∆r qiymati – chizg’ichning eng kichik bo’lim qiymati.
O'lchovning nisbiy xatoligini hisoblang:

B_max qiymati bevosita hisoblash uchun qiymat tanlaniladi.
8. Tanlangan qiymat uchun yakuniy natija quyidagi tarzda yoziladi: