Navoiy davlat pedagogika instituti «Tasdiqlayman»

Bag`dodda Bayt ul-hikmani taashkil topishi. Xalifa Mavaraunnahr va Xurosonn iMarvdagi o’z noiblari orqali idora qila boshladilar. Shunday qilib, Ummaviylar davrida arab xalifaligining xududi Atlantika akyeonidan Eron qo’ltig’igasha, shimolda orol dyengizidan janubda arabiston dyengizigasha bo’lgan katta maydonni o’z ishiga oldi. Arablarning harbiy yurishlari ayrim xollarda mahalliy xaqni talash, zulm o’tkazish va madaniy yodgorliklarni vayron qilish bilan qo’shib olib borilganligini ham unutmaslik kyerak.Arablar bosib olgan o’ziga qarashli hududlarda islom dinini tarqatishga aloxida e’tibor byerdi. Islomning asosiy qoidalari, axloqiy va huquqiy normalarini o’zida mujassam etgan muqaddas «Qur’oni karim» va «hadisi sharif» kyeng targ’ib qilindi. Islom dini halifalik tarkibiga kirgan musulmon mamlakatlarida ilm- fan, falsafa, adabiyot, san’at, axloq, ta’lim- tarbiyani, xaqlar o’rtasida o’zaro madaniy aloqalarni o’zaro shatishuvini kushaytirib yubordi. Ko’p o’tmay, Mavaraunnahrda ham o’z ona tiliga qaraganda arab tili va yozuvini mukammal o’zlashtirgan kishilar ko’payib qoldi. Mahalliy aholi orasida ilm fanga qiziqqan yoshlar halifalikning Damashq, Bog’dod, Kufa, Basra, Qoxira kabi madaniyati rivojlangan shaharlriga borib va kyeyinshalik shu yerlarda qolib arab tilida ijod qildilar.
Sharqning eng yirik ilmiy muassasasi «Baytul hikma» («Donishmandlar uyi») arab halifaligini poytaxti Bog’dodda, XI asr boshlarida vujudga kyelib, X asr boshlarigasha faoliyat ko’rsatdi va jahon tsvilizatsiyasiga munosib hissa qo’shdi. «Baytul hikma» qadim YUnonistonda Ploton akadyemiyasidan kyeyin vujudga kyelgan eng yirik Fanlar akadyemiyasi bo’lganligini endilikda dunyo olimlari alohida qayd etmoqdalar. Zyero «Baytul hikma» jahonga ilm fanda byebaho kashfiyotlar yaratgan Muhammad al Xorazmiy, Ahmad al Farg’oniy, kaabi o’nlab qomusiy ilm sohiblarini yetkazib berdi. Ummaviylar davrida halifalikning poytaxti Damashqning mavqyei har qashongidan oshib, SHarqning eng yirik markazlaridan biriga aylandi. Bu yerga Vizantiya, YUnoniston va boshqa qo’shni viloyatlardan quvg’inga ushragan ko’plab olimlar, tabiblar va adiblar to’plandi.
Bayt ul-hikmat (yoki "Xizonat ul hikmat") olimlarni birlashtirgan ilmiy muassasa. Xalifa Horun ar-Rashid (766 — 809) Bagʻdodda tashkil etgan. Oʻzbekcha asarlarda "Bilim uyi" yoki "Donishmandlar uyi" deb yuritiladi. Muhammad Xorazmiy xalifa Maʼmun davri (813 - 833)da "Bilim uyi" dagi juda boy kutubxonaga boshchilik qilgan. Kutubxonada hind, yunon, suryoniy
(suriya), arab, forstillarida 400 000jida qoʻlyozma kitob saqlangan. Xorazmiy oʻsha kitoblardan foydalanib, hind usulida ilmi hayʼat (astronomiya)ga oid "Ziji Xorazmiy" asarini yozgan. Hind raqamlari asosida hozirgi arab raqamlarini soddalashtirgan, kengaytirgan va birinchi marta arab tilini bayon etib, uning keng tarqalishiga hissa qoʻshgan. Tarjima ishlarida turli  mamlakatlardan kelgan olim va tarjimonlar, jumladan  Turkiston olimlaridan Ahmad Fargʻoniy, Muhammad Xorazmiy, Abbos ibn Sayd Javhariy va Ahmad ibn Abdulloh Marvaziylar qatnashgan. Bu yerda olimlar chet tildagi murakkab tushunchalarni berishga qodir arab atamashunosligini yaratishga va uni boyitishga katta hissa qoʻshdilar.