Navoiy davlat pedagogika instituti «Tasdiqlayman»

0-3 ball

Simptom	Amaliy ko’nikma
1. Ta’lim – bu maxsus tayyorlangan kishilar rahbarligida o’quvchilarni bilim, ko’nikma, malakalar bilan qurollantirish va ularning dunyoqarashlarini o’stirish jarayonidir. 2. Ta’lim tamoyillari bu – ta’limni boshqarishda, nazorat qilishda o’qituvchi va o’quvchilarga qo’yiladigan talab va qoidalardir. 0-6 ball	“Qaynoq kartoshka” metodi - amaliy metodning amaliy mashq turiga kiradi. 0-3 ball

“Assisment” texnikasi

(o’z-o’zini taqdimot qilish, ma’lum bir sinovdan o’tish)
(max. 15 ballik oraliq nazorat)

Test	Muammoli vaziyat
Tarbiya metodlari qaysilar? 0-3 ball	0-3 ball
Simptom	Amaliy ko’nikma
1. Ta’lim – bu … 2. Ta’lim tamoyillari bu - … . 0-6 ball	“Qaynoq kartoshka” metodi qaysi metod tarkibida: 0-3 ball

№	O’qituvchining munosabati va muomalani boshqarishdagi harakatlari	Avtoritar (yakka hokimlik)	Demokratik (hamkorlik)	Liberal (beparvolik, murosalilik)
1	Boshqalar fikrini o’ziniki qilib oladi
2	O’zi yakka holda guruh faoliyati yo’nalishini belgilaydi
3	Tashabbuskor emas
4	O’zi ko’rsatma va buyruq beradi
5	Jamoa ishiga aralashmaydi
6	Tashakkuri ham buyruqdek chiqadi
7	Hamma masalalarni yuzaki ko’rib chiqadi
8	Boshqalar fikriga hurmat bilan qaraydi
9	Aytilgan narsani to’liq bajarilishini talab etadi
10	Boshqalar fikriga tez qo’shiladi va qabul qiladi
11	So’z va gaplari qattiq va qo’pol
12	O’zining shaxsiy nuqtai nazari yo’q
13	Jamoa fikrini va tashabbusini ma’qullaydi hamda rivojlantiradi
14	Gap qaytargan va gap o’rgatganlarni yoqtirmaydi
15	Javobgarlikdan o’z-o’zidan chetlashadi
16	Obro’si bo’lmaydi
17	Intizomni qattiq talab etadi
18	O’z tinchini o’ylaydi
19	Ish natijasi bilan qiziqmaydi
20	So’zsiz bo’ysinishni talab etadi
21	O’z ishiga sovuqqon
22	Qo’rqmasdan javobgarlikni bo’yniga oladi
23	Kasbini sevmaydi
24	Tushuntirmaydi, lekin talab qiladi
25	Jamoa ishiga tayanib ish olib boradi
26	Talabaga e’tiborsiz, beg’am
27	O’qituvchi ekanligini yoddan chiqarib qo’yadi
28	O’ziga bino qo’yishni yaxshi ko’radi
29	Talabalarni erkin fikrlashga qo’ymaydi
30	Talaba fikri bilan o’rtoqlashmaydi

17-20 ta to’g’ri javob “qoniqarli”

21-24 ta to’g’ri javob “yaxshi”
25-30 ta to’g’ri javob “a’lo”
FSMU texnologiyasi
“Ta’lim jarayonini samarali, mazmunli va qiziqarli bo’lishiga faqat o’qituvchi mas’ul!”
F- Fikringizni bayon eting.
S – Fikringiz bayoniga biron sabab ko’rsating
M – Ko’rsatilgan sababni tushuntiruvchi (isbotlovchi) misol keltiring
U – Fikringizni umumlashtiring


SMU texnologiyasi
“Ta’lim jarayonini samarali, mazmunli va qiziqarli bo’lishiga faqat o’qituvchi mas’ul!”
F- Fikringizni bayon eting.
S – Fikringiz bayoniga biron sabab ko’rsating
M – Ko’rsatilgan sababni tushuntiruvchi (isbotlovchi) misol keltiring
U – Fikringizni umumlashtiring
KKIT metodi
Mening ….

Kuchli tomonlarim…	Kuchsiz tomonlarim…
Imkoniyatlarim…	To’siqlarim…

Muammoli vaziyat

Vaziyat turi	Vaziyatning kelib chiqish sabablari	Vaziyatdan chiqib ketishda sizning harakatlaringiz	Vaziyatda chiqib ketishda uchraydigan qiyinchiliklar

O’quv jarayonini boshqarish usullari

Avtoritar uslub		Demokratik uslub		Liberal uslub
Afzalligi	Kamchiligi	Afzalligi	Kamchiligi	Afzalligi	Kamchiligi
Xulosa:

“SCORE” (BSOMS) metodi

“B” muammoning belgisi …..
“S” muammoning kelib chiqish sababi, ya’ni
….. ning kelib chiqish sabablari
“O” muammoning olib keladigan oqibati
“M” manbai muammoning yechish manbalari (kim?, qachon?, qayerda?, qanday?, nimaga?)
“S” samarasi – muammoning yechimi asosida samaraga erishish
“T- sxemasi”
O`zbekiston tarixi darslarida internetdan foydalanishning ahamiyati

Afzalligi	Kamchiligi
- Haddan ortiq ma’lumotlarning ko’pligi va tez vaqtda ularga ega bo’lish; - Dunyo bilan hamnafaslik; - Ko’plab do’stlashuvlar; - Vaqtning tez o’tishi; - Masofani yaqinlashtirish va h.	Kitob o’qimay qo’yishlik; Globallashuv; Axloqqa zid narsalarning ko’payishi; Mas’uliyatsizlikning ortishi; Milliy ma’naviyatning susayishi; Dunyoni unutib qo’yish va h.

Xulosa: Internet hozirgi kunning texnik taraqqiyoti hamda shu bilan salbiy va ijobiy ta’sirlar manbaidir.
Ma’naviyatli inson internetdan oqilona foydalana oladi.

XULOSA
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1^ Islom Karimov.O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. Asarlar. 7-jild, T., “O’zbekiston”, 1999, s. 381.

2^ Ma’naviyat sohasi uchun Insonning Borliq haqiqatiga munosabati bosh masala bo’lib, keyingi boblarda bu mavzu batafsil ko’rib chiqiladi.

3^ “Borliq haqiqati” tushunchasiga kitobning 5-bobida mukammal izoh berilgan.

4^ Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T., “Ma’naviyat”, 2008. S.29-30.

5^ “nafsi ammora” – “amr etuvchi, ya’ni buyruq beruvchi nafs” degani bo’lib, jilovlanmagan, ya’ni tarbiyalanmagan nafsni bildiradi. Bunday nafs egasi faqat o’z moddiy xohish-istaklari yo’lida harakat qilib, o’zgalar bilan hisoblashishni mutlaqo istamaydi, unda ma’naviy intilishlar deyarli bo’lmaydi.

6^ Uroki imama al-Gazali. Osnovы duxovnosti.M.-S.-P. «Dilya»,2007, s.4. YAna qarang: Abu Homid G’azzoliy.Kimiyoi saodat.Ruh haqiqati.T. “Adolat”, 2005, s.24 (Muhammad Isoning o’zbekcha tarjimasi muallif fikrini aniq ifodalamagani sababli biz ruscha tarjimadan qayta o’girishga majbur bo’ldik).

7^ Qur’oni karim ma’nolarining tarjimasi. T., 2001. (Iqtiboslar Abdulaziz Mansur tarjimasi asosida berildi. Faqat ba’zi maxsus eslatilgan o’rinlarda ushbu tarjimadan chetga chiqildi.)

8^ Islom Karimov. YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch, S. 19.

9^ Proisxojdeniye duxovnosti. M., “Nauka”, 1989. S. 3.

10^ Tam je, s. 10-12.

11^ Tam je, s. 23-38.

12^ Tam je, s. 43-260.

13^ Tam je, s. 266-315.

14^ Mana ulardan ba’zilarining nomlari: “Iyezuitlar ma’naviyati”, “Poetik ma’naviyat”, “Ilm va ma’naviyat”, “Kvant nazariyasi va ma’naviyat”, “Koinot va ma’naviyat” (yoki “Kosmik ma’naviyat”), “Ma’naviyat instinkti”, “Hayot, faoliyat, ma’naviyat: inson hayotining ilohiy ma’nosi” va h.k. Bu mavzularning har biri alohida tadqiqotlarni talab etadi.

15^ Kitob matni internetda to’liq keltirilgan bo’lib (150 sahifa) nashr ko’rsatkichlari keltirilmagan. Ammo muallifning bundan oldingi asari (Leshuk I.I. Ekologiya duxa (Kniga 1). — Odessa: Xristianskoye prosvesheniye, 1998. — 284 s.) XX asr oxirida chop etilgani nazarda tutilsa, bu kitob XXI asr boshlarida dunyo yuzini ko’rganini taxmin qilish mumkin.

16^ A.Gudzenko.Russkaya duxovnost. M., AIF-Print, 206, 504 str.

17^ Uroki Imama al-Gazali. Osnovы duxovnosti: Poznaniye sebya. Poznaniye boga. Poznaniye etogo mira. Poznaniye toga sveta. Moskva - Sankt-Peterburg, «Dilya», 2007, 184 str.

18^ “Kayhoniy”, ya’ni umumkoinot miqyosidagi.

19^ Bu deganmiz ushbu sohadagi jahon tajribasini inkor etish ma’nosini bildirmaydi. Ammo bu borada jiddiy qiyosiy tadqiqotlar o’tkazish uchun yillar kerak bo’ladi. yengil-elpi mulohaza va xulosalar esa tarjibasiz yosh avlodni gangitib qo’yishi va xatto xavfli adashuvlarga sabab bo’lishi mumkin.

20^ E. Yusupov. Inson kamolotining ma’naviy asoslari. T., “Universitet”,1998, 184 sah.; S.Otamuratov, J. Ramatov, S.Xusanov. Ma’naviyat asoslari (Ma’ruzalar matni). T. 2000, 228 sah.; B. Ziyomuhammadov, S. Ziyamuhammedova, S. Qodirova. Ma’naviyat asoslari. T., “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi”, 2000, 192 sah.; A.Erkayev. Ma’naviyat – millat nishoni.T., “Ma’naviyat”,1999, 240 sah.; A.Erkayev. Duxovnost – energiya nezavisimosti. T., “Ma’naviyat”, 1998; E. Umarov, M. Abdullaev. Ma’naviyat asoslari. T., Cho’lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2006.

21^ B. Ziyomuhammadov, S. Ziyamuhammedova, S. Qodirova. Ma’naviyat asoslari. T., “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi”, 2000, sah.8.

22^ S.Otamuratov, J. Ramatov, S.Xusanov. Ma’naviyat asoslari (Ma’ruzalar matni). T. 2000, s.30.

23^ E.Yusupov. Inson kamolotining ma’naviy asoslari. T.-«Universitet»-1998, s. 5. Tan olish kerakki, ushbu mavzudagi kitoblar ichida, materialistik ruhda bo’lsa ham, eng mantiqiy izchillikka rioya qilib yozilgani ushbu asar deyish mumkin.

24^ So’zimizning isboti uchun jumlani soddalashtirib ko’ramiz: “... ma’naviyat – insonning ruhiyatini ,... qobiliyatini, aql-zakovatini,... harakat qilish va intilish salohiyatidir.” Jumlada na fikr izchilligiga rioya qilingan, na grammatik qoidalarga. Buning ustiga ruhiyat, ,... qobiliyat, aql-zakovat, salohiyat kabi turli hodisalarning o’zaro betartib qorishig’iga ma’naviyat deb ta’rif berilmoqda. Bunday yengil-elpi yondoshuvlar mashhur latifadagi Nasiriddin Afandining “bu go’sht bo’lsa, mushuk qani, mushuk bo’lsa, go’sht qani” deb bergan savolini esga soladi.

25^ Aslida bunday ta’rif marksistik nazariyadagi “materiya” va “ong” nisbatining boshqacha atamalar bilan ifodalanishi deyish ham mumkin. Har holda sobiq sho’rolar davridagi “materialistik” aqidani ongiga puxta “joylab olgan” bizning “faylasuflarimiz” hanuz “materiya –birlamchi, ong – ikkilamchi” degan aqidadan qaytgan emas, shu sababli ular “ma’naviyat” deganda sho’ro olimlari ishlab chiqqan “materialistik” madaniyatshunoslik nazariyasiga xos “ma’naviy madaniyat” (duxovnaya kultura) atamasi bilan qamrab olinadigan hodisalar tizimini tasavvur qiladilar.

26^ Zardo’sht ta’limotining bunday yaxlit mushriklik tizimi sifatida muayyan siyosiy-ijtimoiy va tarixiy sabablarga ko’ra bizning o’lkalarda emas, balki hozirgi Eron hududida Sosoniylar sulolasi hukmronligi davrida uzil-kesil shakllanganligiga ishora qiluvchi ancha-muncha tarixiy dalillar mavjud.

27^ Bu masalalar “Ma’naviyatning rivojlanish tarixi” kursida batafsil bayon qilingani uchun buyerda ushbu qisqacha eslatma bilan kifoyalanildi.

28^ Islam Karimov. Istiqlol va ma’naviyat. T.-«O’zbekiston»- 1994, s. 65-66.

29^ Karimov I “Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz” T . “O’zbekiston ” 1999-yil 137-138 bet

30^ Mahmudov T “Avesto” haqida” T. “SHarq” 2000 yil 5-bet

31^ Moziydan sado 2001 yil 4-son, 24 bet.

4⁴ Karimov I Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz. T.: “O’zbekiston”. 1999 yil ,301- bet

5⁵ Karimov. I YUksak ma’naviyat-. yengilmas kuch T.: “Ma’naviyat”. 2008 yil 32-bet.

6⁶ Hamidjon Homidiy “Ko’hna sharq darg’alari” 2-nashri “SHarq”. T.2004 yil 7-bet.

1¹ Qarang. O’zbek milliy ensiklopediyasi. 3-jild, 683-bet.

32Al-Buxoriy. Hadis(“Al-Jomi’ as-Sahih“). 3-jild. T., 1995, s. 421.

33 Adib Ahmad Yugnakiyning yashagan davri haqida fanda bahsli fikrlar mavjud. Ammo biz bu borada Navoiy keltirgan naqlni rad etishga arzigulik jiddiy dalil-isbotni uchratmadik.

34^ Ibn Ro’shd nomi lotincha tarjimalarda Averroes bo’lib jaranglagan.

1¹ Oyin – qoida, rasm, tartib, usul, odat, ravish, tarz

2² Temur tuzuklari. 88- bet

35 Bertels. B.E. Ibrannыe trudы. Nizami i Fuzuli. M.-«Nauka»-1962, s.174.

36 O’sha asar s.177.

37 Sittayi Farididdin Attor ( O’zFA SHarqshunoslik instituti qo’lyozmalar xazinasi, inventar №813), 17a-varaq.

38 Alisher Navoiy. Asarlar. 15-jild. T., 1968, s.166

39 O’sha asar. S.219

40 Alisher Navoiy. Asarlar. 13-jild. T., 1966 s.42

41 Alisher Navoiy. Mahbub ul-qulub, T., 1983, s.51-52

42 Alisher Navoiy. Asarlar 13-j., s.42.

43 Alisher Navoiy. Mahbub ul-qulub, s.52

44 Alisher Navoiy. Asarlar, 14-jild. 1967, s.46-47

45 Alisher Navoiy. Mukammal asarlar to’plami., 14-j. T., 1998, s.70

46 Alisher Navoiy. Mahbub ul-qulub. 1983, s.54. (Ushbu uchinchi ishq ta’rifi mustaqil qaramlik davrida ommaviy nashrlarda tushirib qoldirdilar va faqat arab yozuvida bosilgan yig’ma nusxadagina mavjud. Biz uni tushunarli bo’lishi uchun faqat nasriy bayonda ifoda etdik – muallif.)

47 Alisher Navoiy. Mukammal asarlar to’plami. 6-j. T. 1990, s. 512-513

48^ Karimov I A”Yuksak ma’naviyat-engilmas kuch” Toshkent “Ma’naviyat” 2008 yil 87-bet

49^ Mahmudxo’ja Behbudiy. Tanlangan asarlar. T.: “Ma’nvaiyat” 1999 yil. 199-bet.

50^ Qosimov B. Milliy uyg’onish. T.: “Ma’naviyat” 2002 yil 67 – bet.

51^ Abdurauf Fitrat “Tanlangan asarlar”4-jild T.”Ma’naviyat” 2006 yil 126 bet

1¹ Alimova D., Rashidova M. Behbudiy va uning tarixiy tafakkuri T.: “Akademiya” nashriyoti 1999. 5-bet.

2² Qosimov B. Milliy o’yg’onish. T.: “Ma’naviyat” 2002. 219-bet.

3³ Mahmudxo’ja Behbudiy. Tanlangan asarlar. T.: “Ma’naviyat” 1999. 203-bet.

4⁴ Mahmudxo’ja Behbudiy. Tanlangan asarlar. T.: “Ma’naviyat” 1999. 152-bet.

52^ Karimov I.A. Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz. 7-jild. T.- «O’zbekiston» - 1999, s. 89.

53^ Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz. 8-jild. T.-«O’zbekiston» - 2000, s. 495-496.

54^ Islom Karimov. YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T., “Ma’naviyat”,2008. S.71.

55^ Karimov I.A. Asarlar. 1-jild, s.107.

56^ O’sha kitob, s. 107.

57^ O’zbekiston Konstitutsiyasi, T.- «O’zbekiston» - 1992, s.11.

58^ Karimov I.A. Asarlar. 8-jild, s. 467.

59^ O’sha kitob, s. 467.

60^ O’sha kitob, s. 502.

61^ Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-jild. T.-«O’zbekiston»-1996, s. 260.

62^ Karimov I.A. Asarlar. 8-jild, s. 466.

63^ Karimov I.A. Asarlar. 2-jild, s.3.

64^ Karimov I.A. Asarlar. 1-jild, s. 277.

65^ Karimov I.A. Asarlar, 2-jild, s. 13.

66^ O’sha kitob, s. 93- 94.

67^ Karimov I.A. Asarlar. 9-jild.T., 2001, s.287.

68^ Karimov I.A. Asarlar. 4-jild.T., 1996, s.80.

69^ Karimov I.A. Asarlar. 4-jild, s. 69.

70^ O’sha kitob, s. 204.

71^ Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T., “Ma’naviyat”, 2008. S.13.

72^ Shu asar, s.9-10.

73^ Islom Karimov. YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch, s.11.

74^ “Barkamol avlod yili” davlat dasturi.T., “O’zbekiston”, 2010, s.7.

75^ Shu asar, s.112.

76^ Shu asar, s.111.

77^ Shu asar, s.112.

78^ Shu asar, s.111-112.

79^ Shu asar, s.22-23.

80^ Islom Karimov. YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch, s.10.

81^ Qarang. Moris Bukay. Bibliya, Koran i nauka. M., 1999.

82^ Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch, s.115.

83^ SHu asar, s.12-13.

84^ “Hezb ut-tahrir” singari ekstremistik guruhlar “demokratiya” tushunchasini ayni shunday buzuqchilik sifatida talqin qilib, o’z g’arazli niyatlarini shu yo’l bilan tarjibasiz yoshlarga yuqtirishga urinmoqdalar.

85^ Islom Karimov. YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch, s.117.

86^ Islom Karimov. YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch, s.13-14.

87^ SHu asar, s.23.

88^ Karimov I.A. Ma’naviy yuksalish yo’lida. T., 2008. S . 40-41.

89^ Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch, s.12.

90^ Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch, s.14.

91^ Shu asar, s.118.

92^ Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch, s.25.

93^ Shu asar, s.15.

94^ Shu asar, s.118-119.

95^ Shu asar, s.119.

1 ¹ AKT: tezkor, kulay va ilg`or// Xalk suzi. - 2012. - 24 aprel.

2 ² Aloka va axboroglashtirish masalalari muhkokamasi //Xalq so’zi. - 2012. - 24 iyul.

1¹ Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo’lida. T.: 6. - T.: «O’zbekiston», 1998, 240-241 - betlar.

96^ Rus tilidagi «politika» so’zi aslida qadim yunon tilidagi “polis” (shahar-davlat) so’zidan olingan bo’lib, Aristotel ishlatgan «zoon politicus» tushunchasi ushbu shahar-davlat jamoasining teng huquqli a’zosi ma’nosini bildiradi. SHundan kelib chiqib biz ”siyosiy maxluq” emas, “ ijtimoiy maxluq” deb tarjima qilishni ma’qul topdik.

97^ I.Kant o’z falsafasida “transsendental appersepsiya” (barcha insonlar uchun umumiy bo’lgan ongli idrok) hodisasiga tayanadi.

98^ Dunyo ilmida axloqshunoslik masalalarining ishlanishi va uning ma’naviy asoslari masalasi alohida kurs mavzusi bo’lib, “Ma’naviyat asoslari” magistratura yo’nalishida batafsil tahlil etiladi.

99 ^ Bizning nazarimizda, taqvoni “Allohdan qo’rqish” deb talqin qilinishi taqlidiy imon egalariga, ya’ni islomiy ilmni chuqur egallamagan, hanuz ma’naviy barkamollikdan uzoq bo’lgan insonlar ongiga muvofiq sodda qilib aytilgan gap bo’lib, aslida insoniylik qoidalarini buzishdan qo’rqish, g’ayri ma’naviy xatti-harakatlarga yo’l qo’yishdan qo’rqish ma’nosida tushunsak ayni “Allohdan qo’rqish”ning tub ma’nosi ayon bo’ladi.

100^ SHu o’rinda qayd etib o’tish lozimki, islom ulamolarining muqaddas kitoblarga yozgan tafsiru sharhlari, jumladan, turli mazhab namoyandalarining ba’zi masalalardagi ixtilofli yondoshuvlari musulmonchilikdagi bandalarning ojizligi sifatida qaralishi joiz. Bunday ixtilofli o’rinlarni Qur’oni karimning muhkam oyatlari darajasida talqin qilib, tarafkashlikka berilish og’ir oqibatlarga olib kelishini aslo unutmaslik zarur. Bunday masalalarga yondoshuvda Burhoniddin Marg’inoniy kabi ulug’ allomalarimizdan o’rnak olib, bag’rikenglik bilan ish tutgan ma’qul.