Navoiy davlat pedagogika instituti «Tasdiqlayman»

2. Islom ma’rifatchiligi bosqichida shakllangan Borliq haqiqatini anglab yetishning turli yo’nalishlari. (“Haqiqat izlovchi”larning 4 toifasi):
(Imom Abu Hamid G`azzoliy (1058-1111)ning “Al-Munqiz min ad-dalal” asari va mutafakkir shoir va olim Umar Xayyom (1048-1122)ning “Darxostnoma” risolasi asosida)

Yo’nalishlar (toifalar)	asosiy oqimlari	Asoschilari yoki mashhur vakillari
Kalom (Mutakallimlar)	A)Mo’’tazila b) Ash’ariya v) Moturidiya	Vosil ibn Ato (699-748) Abul Hasan al-Ash’ariy (873-935) Abu Mansur Muhammad al-Moturidiy as-Samarqandiy (870-944)
V)Falsafa (Faylasuflar)		Abu Nasr Forobiy (873-950) Abu Ali ibn Sino (980-1037),
B)Botiniya (Botiniylar)		“Ihvon-us-safo” ilmiy guruhi ( X asr) (52 risoladan iborat qomusiy majmua yaratgan) Badahshonlik buyuk shoir va mutafakkir Nosir Xusrav (1004-1088)
G)Tasavvuf (Sufiylar)		Junayd Bag`dodiy (vafoti 910 yil) Mansur Xalloj (858-922) Abdulloh Ansoriy (1006-1089), Abusaid Abulxayr (967-1049), Abdulhasan Xaroqoniy (vafoti 1033 yil)

7-Mavzu:Amir Temur va temuriylar davrida milliy ma’naviyatimizning qayta uyg`onishi va yuksalishi.
Reja:
1.Mo‘g‘ullaming yurtimizda taxminan bir yarim asr davom etgan istilosidan so‘ng madaniy-ma’naviy hayot jonlanishi.
2.Amir Temur va temuriylar davrida ma’naviy hayot.
3.Temur faoliyatining bosh g'oyasi “Kuch - adolatda” degan hikmatining umuminsoniy ahamiyatga egaligi.
4.Temuriylar davrida fan, madaniyat, adabiyot va san’atning rivojlanishi.

Tarixiy kitoblarga e’tibor beradigan bo’lsak har 800 yilda bir sohibqironning dunyoga kelishi. Amir Temur nomi muqaddas Quroni Karimning 17 surasining nomidan olingan. Amir Temur o’rta asrlaning davlat arbobi markazlashgan davlat asoschisi ilm fan va madaniyat homiysi o’zbek milliy davlatchiligi tarixida alohida o’ringa ega bo’lgan markazlashgan saltanat asoschisidir. SHuni alohida aytib o’tish joizki “Kuch adolatda” shiorini davlat siyosati darajasiga olib chiqdi, va shu bilan birga millatlararo tinchlikni ta’minladi. Saltanat boshqaruvida 4 narsaga kengash mashvaratu maslahat qat’iy qaror tadbirkorlik va hushyorlik. Buni isboti sifatida “Temur tuzuklari” ning kirish qismida “Pirim Zayniddin Abubakr Tayobodiy menga shunday fikr bermishlarkim saltanat boshqaruvida mashvarat va tadbirkorlik bilan ish yuritishni alohida ta’kidlab o’tganligiga” to’xtaladi. Buni biz sohibqironning uzugidagi so’zlarda “Rostiyu-rusti” haqguy bshlsang najot topasan degan adolatparvar so’zlaridan ham anglashimiz darkor.O’lkan saltanatni hozirgi davrdagi 27davlatni markazlashtirgan millatlar xalqlar o’rtasida saltanatda Amir Temur tabri bilan aytganda “saltanatimning u chetidan bu chetigacha biror bolakay boshida bir lagan tilla kshtarib o’tadigan bo’lsa, bir donasiga ham zarar yetmaydigan tartib intizom o’rnatdim” –deya qayd etib o’tadi.

Amir Temur 7 yoshida madrasaga borigan va 9 yoshida namoz o’qiy boshlagan. “Etti yoshga to’lganimda meni madrasaga olib borishdi va qo’limga so’zlar jadvalini berishdi. Men o’qiy boshladim va erishgan muvafaqiyatlarimdan behad xursand bo’ldim. Men 9 yoshga to’lganimdan namoz o’qiy boshladim va madrasadagi barcha talabalardan ustun bo’lib oldim.” Dunyo tarixida bir qancha sarkardalar o’tishgann lekin ularning ko’pchiligi adolat din, dinu diyonat bunyodkorlik va shu kabi hislatlarga e’tiborsizlik bilan qaradi. Sohibqiron esa o’z davlati uchun bunyodkorlik yaratuvchanlik kabi ezgu g’oyalarni o’ziga dasturulamal qilib oldi. O’zi ham sher o’qishga qiziqardi qo`yidagi bayt A.Temur tomonidan yozilgan