Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti «davlat va huquq nazariyasi»

Norma-bu hulq-atvor qoidalaridir
.
Ijtimoiy normalarning quyidagi turlari mavjud: 

Ahloq normalari;
 

Jamoat birlashmalari normalari;
 

Milliy urf odat normalari;
 

An’ana normalari;
 

Marosimlar normalari;
 

Diniy normalar;
 

Siyosiy normalar;
 

Huquqiy normalar va boshqalar. 
 
Axloq normalari
inson hayoti bilan chambarchas bog’lanib ketgan, inson ongida juda 
uzoq yillar mobaynida shakllangan tuygular - ezgulik va yovuzlik, yaxshilik va yomonlik, burch va 
mas’uliyat, adolat va nohaqlik, mehribonlik va shafkatsizlik, hurmat va hurmatsizlik kabilarga mos 
ravishda 
o’
rnatilgan xulq-atvor qoidalaridir
. Masalan, avtobusda ketayotganda keksa bir odam 
chiqsa unga joy berish ahloqiy normani bajarishni bildiradi. Qariya joy so’ramaydi, lekin 
ahloq 
normalari
joy beruvchini shunga majbur qiladi. 
Jamoat birlashmalari normalari
- barcha tashkilotlar o’rtasidagi, shuningdek bu tashkilot 
a’zolari 
o’
rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi xulq - atvor qoidalaridir.
Jamoat 
birlashmalari normalarning boshqa normalardan farqi shundaki, ular o’z maqsadlaridan kelib 
chiqqan holda ma’lum tartib qoidalar ishlab chiqadi va jamiyat rivojiga ta’sir ko’rsatadi. Masalan, 
xotin-qizlar jamiyati oila, ayol, farzand, ota-ona bilan bog’liq munosabatlarni, “Kamolot” 
jamg’armasi yoshlar, ularning jamiyatdagi o’rni, bilimi, xulqi, odobi bilan bog’liq munosabatlarni 
belgilaydi va tartibga soladi. 
An’ana normalari 
- hayotda muhim 
o’
rin tutgan qadriyatlarni asrash maqsadida yuzaga kelgan 
xulq - atvor qoidalaridir.
Masalan, ming yillar davomida shakllanib kelayotgan o’zbek milliy 
to’ylari, taomlari, liboslar, óylarning tuzilishi, uy-ro’g’or anjomlari, hasharlar va boshqalar an’ana 
normalari asosida tartibga solinadi.
 

---

49