Намуна (Образец)

 
 
 
 
14-MAVZU. KORPORATIV BOSHQARUVNING DAROMADLILIGI
VA TAVAKKALCHILIGI 
 
 
14.1. Korporativ boshqaruvning daromadliligi va
 tavakkalchiligi
Biz rus lug’atida qabul qilingan «Risk» - so’zini «tavakkalchilik» deb 
tarjima qildik. Bu terminga yana ekvivalent o’zbek tilida «qaltislik» va «risk»ning 
o’zini ishlatish kerak degan fikrlar bor. Chunki «Tavakkalchilik» so’zi «Risk»ni 
to’la mazmunini o’zbek tilida ifodalay olmaydi. Kelajak o’zbek tilida qaysi so’zni 
tanlashni ko’rsatib berar.
«Vaziyat» tushunchasi u yoki bu faoliyat uchun 
imkoniyat yaratuvchi turli holat va shart-sharoitlar jamlamasining birikuvi deb tarif 
berish mumkin. Bunday holda vaziyat mazkur faoliyatini amalga oshirish uchun 
imkoniyat yaratish yoki unga to’sqinlik qilishi mumkin. 
Shuni qayd etish lozim-ki, tavakkalchilik vaziyati sifat jihatdan noaniqlik 
(mavhumlik) vaziyatidan keskin farq qiladi. 
Noaniqlik vaziyati-amalda o’rnatish imkoni bo’lmagan hodisa va qarorlar 
natijalarini hosil bo’lish ehtimoliyatidir. 
Shunday qilib, tavakkalchilik vaziyatini aniqlanishi mumkin bo’lgan va 
amalga oshuvchi hodisalar ehtimoliyatidagi noaniqliklar xilma-xilligi deb tarif 
berish mumkin. 
Ya’ni bu holda taxminan sheriklarning ishlab chiqarishdagi hamkorligidagi 
faoliyati, raqiblarni qarshi harakati, iqtisodiyot taraqqiyotiga tabiiy muhitning 
ta’siri, ishlab chiqarishga ilmiy texnik yutuqlarni joriy etish natijasida paydo 
bo’luvchi hodisalar ehtimolini obyektiv baholash imkoniyati mavjud bo’ladi. 

---

162 
Tavakkalchiliik vaziyatlardan «chiqish uchun», subyekt tanlov o’tkazadi va 
uni amalga oshirishga harakat qiladi. Tavakkalchilik tushunchasini anglash aynan 
shu jarayonda o’z ifodasini topadi. Subyektning faoliyat rejasi esa bu jarayon 
tavakkalchilik tushunchasini anglashda o’z ifodasini topadi. Amalga oshirishga 
harakat qilish uchun qaror tanlovi bosqichida bo’lganidek, amalga oshirish 
bosqichida ham mavjud bo’ladi. 
Bu va boshqa hollarda tavakkalchilik aniq ziddiyatlarni noaniq vaziyatda 
rivojidagi qarama-qarshi intilishlari orqali amaliy yechimini topish usuli bilan 
subyekt tomonidan noaniqliklarni olish modelini ifodalaydi. Tavakkalchilik-bu 
omadsizlik holatida vaqtincha tanlovga qadar bo’lgan holdan ham yomon 
vaziyatda bo’lish imkoniyati mavjud bo’lganida tanlov sharoitida amalga 
oshiriluvchi faoliyat (hatti-harakat)dir. Bu tarifda omadsizlik xavf-xatar holati 
bilan bir qatorda, alternativlik (muqobillik) kabi xislat ham ishtirok etadi. 
Tavakkalchilik(risk) iqtisodiy kategoriya sifatida ma’lum funksiyalarini 
bajaradi va bu uning mazmun-mohiyatini yanada oydinlashtiradi.(2.2.1-rasm) 
Risk funksiyalari ko‘rib chiqilayotgan paytda shuni esda saqlash lozimki, 
risk o‘z mohiyatiga ko‘ra, nafaqat zarar keltirishi mumkin, balki iqtisodiyotni 
rag‘batlantiruvchi xususiyatga ham egadir. Lekin, asossiz yuqori riskka borish, 
xuddi riskdan butanlay voz kechilishi kabi zarardir. YUqoridagilarni 
mujassamlashtiradigan bo‘lsak, risk qilishdan oldin uni iloji boricha o‘rganib, 
baholash va boshqarishga intilish lozim. Uni boshqarishda esa albatta risk 
tamoyillarini (o‘z kapitali imkoniyatlaridan ortiq riskka bormaslik, risk oqibatlarini 
har doim hisobga olish zarur, kam miqdordagi foyda uchun ko‘p miqdordagi 
mablag‘lar bilan risk qilish kerak emas) hisobga olish kerak.