Намуна (Образец)

3.2.1-jadval 
2017-2018 yillar mobaynida TOP-50 talikka kirgan yirik kompaniyalarning 
(TMK)lar haqida ma’lumotlar
14
 
mlrd.dollari hisobida 
№ 
Kompaniyaning nomi 
Mamlakat 
Daromad 
Foyda 
Aktivlar 
Bozor 
qiymati 
1.
ICBC 
Xitoy 
134,8 
37,8 
2800 
237,3 
2.
Xitoy qurilish banki 
Xitoy 
113,1 
30,6 
2241 
202 
3.
JPMorgan CHASE 
AQSh 
108,2 
21,3 
2359,1 
191,4 
4.
General Elektris 
AQSh 
147,4 
13,6 
685,3 
243,7 
5.
Exxon Mobil 
AQSh 
420,7 
44,9 
333,8 
400,4 
6.
NSBS Holdings 
Buyuk Britaniya 
104,9 
14,3 
2684,1 
201,3 
7.
Royal Dutch Shell 
Niderlandiya 
467,2 
26,6 
360,3 
213,1 
8.
Xitoy qishloq ho‘jalik banki 
Xitoy 
103 
23 
2142,2 
150,8 
13
https://www.forbes.ru. 
14
https://nmsk.top>top-100krupnejs.... 

---

40 
9.
Berkshire Nathaway 
AQSh 
162,5 
14,8 
427,5 
252,8 
10.
PetroCHina 
Xitoy 
308,9 
18,3 
347,8 
261,2 
11.
Xitoy banki 
Xitoy 
98,1 
22,1 
2033,8 
131,7 
12.
Wells Fargo
AQSh 
91,2 
18,9 
1,423 
201,3 
13.
Shevron 
AQSh 
222,6 
26,2 
233 
232,5 
14.
Volk wagen Gruppa 
Germaniya 
254 
28,6 
408,2 
94,4 
15.
Apple 
AQSh 
164,7 
41,7 
196,1 
416,6 
16.
Wal-Mart Stores 
AQSh 
469,2 
17 
203,1 
242,5 
17.
Gazprom 
Rossiya 
144 
40,6 
339,3 
111,4 
18.
BP 
Buyuk Britaniya 
370,9 
11,6 
301 
130,4 
19.
Sitigroup 
AQSh 
90,7 
7,5 
1864,7 
143,6 
20.
Petrobras 
Braziliya 
144,1 
11 
331,6 
120,7 
21.
Samsung Elektroniss 
Janubiy Koreya 
187,8 
21,7 
196,3 
174,4 
22.
BNP Paribas 
Fransiya
126,2 
8,6 
2504,2 
71,3 
23.
Total
Fransiya
240,5 
14,1 
224,1 
115,5 
24.
AT & T 
AQSh 
127,4 
7,3 
272,3 
200,1 
25.
Allianz 
Germaniya 
140,3 
6,8 
915,8 
66,4 
26.
Sinopes 
Xitoy 
411,7 
10,1 
200 
106,9 
27.
Mitsubishi UFJ Finansial 
Yaponiya 
59 
11,9 
2653,1 
85,7 
28.
Amerika banki 
AQSh 
100,1 
4,2 
2,210 
135,5 
29.
China Mobile 
Xitoy 
88,8 
20,5 
168,7 
213,8 
30.
ENI 
Italiya 
163,7 
10 
185,2 
86,3 
31.
Toyota Motor 
Yaponiya 
224,5 
3,4 
371,3 
167,2 
32.
Nestle 
Shveytsariya 
100,6 
11,6 
134,7 
233,5 
33.
Vodafone 
Buyuk Britaniya 
74,4 
11,1 
219,9 
135,7 
34.
IBM 
AQSh 
104,5 
16,6 
119,2 
239,2 
35.
Proctor & Gamble 
AQSh 
83,3 
12,9 
139,9 
208,5 
36.
Diamler 
Germaniya 
150,8 
8 
211,9 
64,1 
37.
Pfizer 
AQSh 
59 
14,6 
185,8 
201,4 
38.
Statoil 
Norvegiya 
126,8 
12,4 
140,2 
78,1 
39.
AXA Group 
Fransiya 
147,5 
5,3 
1005,4 
45,3 
40.
Do‘stlik banki 
Avstraliya 
47,8 
7,3 
735,2 
117,5 
41.
Mikrosoft 
AQSh 
72,9 
15,5 
128,7 
234,8 
42.
Itau Unibanco Xolding 
Braziliya 
70,5 
6,2 
453,6 
82 
43.
Banco Santander 
Ispaniya 
108,8 
2,9 
1647,8 
82,1 
44.
BHP Billiton 
Avstraliya 
72,2 
15,4 
129,3 
184,7 
45.
Banco Bradesso 
Braziliya 
78,3 
5,6 
417,5 
71,6 
46.
Djonson & Djonson 
AQSh 
67,2 
10,9 
121,3 
221,4 
47.
Nippon Telegraph & Tel 
Yaponiya
126,9 
5,6 
226 
58,2 
48.
Westpas Banking Group 
Avstraliya 
43,9 
6,2 
699,6 
98,9 
49.
Goldman Sachs Group 
AQSh 
41,7 
7,5 
938,6 
74,5 
50.
Kanadaning Qirolicha banki 
Kanada 
38,3 
7,7 
838,5 
87,2 
 
Yuqoridagi jadval ma’lumotlariga ko‘ra, TOP-50 talik yirik kompaniyalar 
qatoriga AQSH davlatining – 17 ta kompaniyasi, Xitoyning – 7 ta kompaniyasi, 
Buyuk Britaniya, Germaniya, Braziliya, Fransiya, YAponiya, Avstraliya 
davlatlarining – 3 tadan kompaniyalari, Niderlandiya, Rossiya, Janubiy Koreya, 
Italiya, Shveytsariya, Norvegiya, Ispaniya va Kanada davlatlaridan esa 1 tadan 

---

41 
kompaniyalar kiritilgan. Ushbu kompaniyalar xalqaro mehnat taqsimotida, 
bozorlarga yangi mahsulot (xizmat)larni kirib borishida, dunyo miqyosida tovar 
aylanmasining shakllanishida, davlatlararo tajribalar almashinuvida katta 
ahamiyatga egadir. Biroq eng katta samaraga kompaniya erishadi. 
 
3.3. Milliy darajadagi iqtisodiy oʻsishni ta’minlashda transmilliy 
korporatsiyalarning mohiyati 
Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda transmilliy struktura ham zarurligini 
inobatga olgan holda hozirgi kunda milliy iqtisodiyotni jahon xo‘jaligi bilan 
geografik prinsiplar bo‘yicha emas, balki soha yoki xo‘jalik tarmog‘ida chuqur 
qayta ishlab chiqarishni amalga oshirish maqsadida birlashtiradi. O‘zbekistonda 
ham transmilliy korporatsiyalarning faoliyati bo‘yicha amaliyotlar amalga 
oshirilmoqda. Misol uchun, SHveysariyaning “Nestle” kompaniyasi bunga yaqqol 
misol bo‘la oladi. “Nestle” kompanisiyasining 150 dan ortiq mamlakatlarda 
filiallari tashkil etilgan bo‘lib, unda 330ming ishchi ishlaydi. Uning 4000dan ortiq 
brendi 6 qit’adagi istemolchilariga ega. Ushbu kompaniya O‘zbekistonda faoliyat 
yuritishi maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 
“O‘zbekiston-SHveysariya qo‘shma korxonasi “NESTLE Uzbekistan” MCHJ 
tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori
15
qabul qilindi. Ushbu qaror asosida “Nestle 
Uzbekistan” MCHJ 2000-yil fevral oyida Namangan viloyatidagi “Nafosat” sut 
zavodi negizida tashkil qilindi. Ushbu zavod 2002-yildan ish boshlab, dastlab 
ichimlik suvi strelizatsiyalangan sut ishlab chiqarilishi yo‘lga qo‘ygan. 
Keyinchalik 2004-yildan boshlab bolalar bo‘tqasini ishlab chiqarishni o‘zlashtirdi. 
Nestle kompaniyasining O‘zbekiston iqtisodiyotiga jalb etgan investitsiya daslab 
30 mln.dollarni tashkil etsa, hozirgi kunda ushbu ko‘rsatkich 2 barobarga ya’ni 60 
mln.dollar investitsiyani jalb etdi. Nestle kompaniyasining asosiy faoliyat maqsadi 
aholini sog‘lom ovqatlanish va sog‘lom turmush tarzini olib borish sohasida 
xalqaro ekspert tashkiloti hisoblanib, kompaniya doimo sifatli mahsulotlarni ishlab 
chiqarish bo‘yicha tadqiqot ishlari olib boradi va innovatsiyalarni amalga oshiradi. 
15
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон-Швейцария қўшма корхонаси “НЕСТЛЕ Узбекистан” МЧЖ ташкил 
этиш тўғрисида”ги қарори.№ВМҚ-462, 13.10.1999 й. 

---

42 
O‘zbekistonda kompaniya 2014 yilda “Sog‘lom bolalar” xalqaro loyihasini amalga 
oshirdi. 2016 yilda esa “Sog‘lom ovqatlanish haqidagi mashg‘ulotlar” mavzuida 
maktab o‘quvchilariga ta’lim dasturini amalga oshirdi.
Rossiyaning “Lukoyl” kompaniyasi ham O‘zbekistonda o‘z faoliyatini 
amalga oshirmoqda. Ushbu kompaniya 2004 yildan boshlab neft va gaz bo‘yicha 
geologiya-razvedka, qazib olish va qayta ishlash faoliyat sohalari bo‘yicha ishlarni 
amalga oshirmoqda. Lukoyl kompaniyasi mamlakatimizda 15 yildan beri faoliyat 
ko‘rsatib, 8 milliard dollar hajmdagi loyihalarni amalga oshirdi. SHuningdek, hozir 
kompaniya yangi neft va gaz makonlarini o‘zlashtirish uchun yana 2 mlrd.dollar 
investitsiya faoliyatini rejalashtirgan.
Andijon viloyatida Janubiy Koreya bilan “Uz-TONG XONG KO” qo‘shma 
korxonasi tashkil etilgan bo‘lib, unda import o‘rni bosuvchi mahsulotni – engil 
avtomobillarga o‘rindiqlar ishlab chiqariladi. 
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, mamlakatimizda Rossiyaning kapitali 
ishtirokida 1532 ta va Xitoya sarmoyasida 1222 ta korxona tashkil etilgan. Xorij 
sarmoyasida tashkil etilgan korxonalar soni 2017-yil bilan solishtirilganda 42 
foizga ortib, 8280 tani tashkil etgan. SHuningdek, Turkiya – 982 ta, Janubiy 
Koreya – 689 ta, Qozog‘iston – 594 ta korxonalari tashkil etilgan. Korxonalarning 
asosiy qismi sanoat va tijorat yo‘nalishida bo‘lib, Toshkent shahrida 61 % (5082 
ta), Toshkent viloyatida 11 % (913 ta), Samarqand viloyatida 5,2 % (430 ta) xorijiy 
korxonalar 
tashkil 
etilgan. 
Demak, 
transmilliy 
korporatsiyalar 
milliy 
iqtisodiyotimizga ijobiy ta’sir ko‘rsatib, yangi mahsulot turlarini ishlab chiqarish, 
import o‘rnini bosuvchi mahsulotlarni ishlab chiqarish, ishlab chiqarishga 
innovatsiya texnolgiyalarini joriy etish, shu qatorida ish o‘rinlarini yaratish kabi 
masalalarni hal qilishda ko‘mak beradi.