|
2.5.1-jadval
Zamonaviy xorijiy modellarning taqqoslama tahlili
№
Xorijiy
korporativ
Modelning
afzalliklari
Modelning
kamchiliklari
31
boshqaruv
modellari
1.
Ingliz-
amerika
modeli
fond bozori orqali kapitalning
tez chiqib ketishi;
innovatsionlikning yuqorilishi
va egiluvchan model;
axborot
shaffofligining
yuqoriligi va ochiqligi;
kompaniyaning
aksiyadorlik
kapitaliga kirish va undan
chiqishdagi
to‘siqlarning
yo‘qligi.
risk darajasining yuqoriligi va qisqa
muddatda
foydagi
erishish
kompaniyaning
uzoq
muddatli
manfaatlariga
zarar
etkazishiga
yo‘naltirilishi;
yuqori boshqaruv tomonidan ta’sir
ko‘rsatish imkoniyatlarining ko‘pligi
va ular tomonidan mulkdorlar uchun
axborotlarning muhim qismlarining
qo‘yilishi;
investitsiya loyihalari daromadliligiga
talablarning haddan ziyod qattiqligi.
2.
Germaniya
modeli
uzoq
muddatli
maqsadlarga
yo‘naltirilganligi;
kompaniyaning
yuqori
moliyaviy barqarorligi;
kompaniya faoliyatidagi turli
ishtirokchilarning
manfaatlari
balansliligini ta’minlash.
kompaniyaning aksiyadorlik kapitaliga
kirish va chiqishdagi to‘siqlarning
mavjudligi;
kompaniya faoliyati va aksiyadorlik
kapitali
shaffofligi
darajasining
birmuncha past bo‘lishi;
mayda
investorlar
manfaatlarini
himoya qilish tizimining etarlicha
rivojlanmaganligi.
3.
YAponiya
modeli
uzoq
muddatli
rivojlanishga
yo‘naltirilganligi;
kompaniya faoliyatida barcha
manfaatlari
shaxslarning
shaxsiy
yondashuvlarining
yuqori darajadaligi;
qo‘shilish yoki yutib yuborilish
xavfining mavjud emasligi.
boshqaruv
tizimining
etarlicha
egiluvchan emasligi;
nazoratning tashqi mexanizmi,
xususan,
fond
bozori
tomonidan
nazoratning rivjlanmaganligi;
individual aksiyadorlarning passivligi
va ular huquqlarini himoya qilish
tizimining rivojlanmaganligi.
4.
Oilaviy
model
- biznes ustidan qattiq nazorat
o‘rnatilishi ehtimolligi;
asosiy mulkdorlar risklarining
pastligi;
yirik investitsiya loyihalarini
amalga
oshirishga
kapitalni
jamlash imkoniyatlari;
kompaniyaning
barqarorligi
yuqori darajadaligi.
biznesning
asosiy
maqsadi
oila
manfaatlarini ta’minlash hisoblanadi;
kichik
aksiyadorlar
huquqlariga
e’tiborning etishmasligi;
kompaniyada
innovatsion
faollik
darajasining yuqori bo‘lavermasligi;
biznesdagi informatsion shaffoflikning
zaifligi va biznesga investitsiyalarni
yo‘naltirishning murakkabligi.
Oxirgi o‘n yillikdagi vaziyat jahondagi barcha etakchi davlatlar uchun
korporativ boshqaruvning turli xil tizimlari qorishib borishining o‘ziga xos
ekanligini namoyon etdi. SHuning bilan birga aksiyadorlik jamiyatlarida
korporativ boshqaruvning samarali tashkil etilishi, nafaqat, ular faoliyatining
rivojlanishiga, balki, pul oqimlari hajmi va harakatini yanada ko‘paytirish,
investitsiya loyihasiga kiritiladigan kapital qiymatini pasaytirish orqali qo‘shimcha
32
qiymat o‘sishini ta’minlash bilan birga, milliy iqtisodiyotning rivojlanishi, xalqaro
integratsiyasi va raqobatbardoshligini oshirishga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi.
Bu esa aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ boshqaruvning ilg‘or xorij
tajribalarini tadbiq etishga bo‘lgan ehtiyojni yanda oshiradi. Bunda mamlatimizda
korporativ boshqaruv bo‘yicha muayyan tajribalarning to‘planganligi, amaliyot
uchun zaruriy sharoitlarning yaratilganligi bu boradagi ilg‘or xorij tajribalarini
tadbiq etish uchun zaruriy elementlar mavjud ekanligidan dalolat beradi.
Aksiyadorlik
jamiyatlarida
korporativ
boshqaruv
amaliyotini
takomillashtirish
maqsadida
quyidagilarni
amalga
oshirilishi
maqsadga
muvofiqdir
10
:
1. Aksiyadorlik jamiyatlarining korporativ boshqaruvida xorijdan yuqori
malakali, tajribali mutaxassislarni ishga jalb etish, ularning korporativ boshqaruv
tizimini takomillashtirishga doir takliflari, tajribalaridan amaliyotda foydalanish
asosida mamlakatimizda xalqaro standartlarga muvofiq korporativ boshqaruv
tizimini joriy etishda mutaxassislar professional saviyasini oshirish, korporativ
boshqaruv madaniyati, etikasi, psixologiyasi va ko‘nikmalarini shakllantirish
lozim.
2. Aksiyadorlik jamiyatlarining korporativ boshqaruvida moliyaviy siyosatni
puxta ishlab chiqish va uni amalga oshirishning moliyaviy asoslarini ta’minlashda
kapital qiymati, kapital tarkibi, pulning vaqt birligidagi qiymati hamda
daromadlilik va risk darajasining o‘zaro bog‘liqligi konsepsiyalariga to‘liq va
muntazam amal qilinishini ta’minlash zarur.
3. Mamlakatimiz aksiyadorlik jamiyatlarining xorijiy nufuzli fond birjalariga
(IPO) chiqishini ta’minlash orqali ularning xorijiy kapital bozoriga chiqishini
ta’minlash asosida xalqaro bozordagi erkin raqobat kurashiga chidamliligini
oshirishga erishish, bunda zamonaviy korporativ boshqaruv tamoyillari va
standartlarini joriy etishning tashkiliy-huquqiy, texnik-iqtisodiy, axborot va kadrlar
ta’minoti bo‘yicha asoslari hamda mexanizmini ishlab chiqish maqsadga
10
Шомиров А.А. Акциядорлик жамиятларида корпоратив бошқарувнинг хориж тажрибалари. // “Халқаро
молия ва ҳисоб” илмий электрон журнали. № 2, апрель, 2018 й.
33
muvofiqdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
