Namangan muhandislik-texnologiya instituti "sichtei" kafedrasi "hozirgi zamon raqobat nazariyasi"

Bilimlar resursi,
ya’ni tvoarlar va xizmatlarga ta’sir qiluvchi ilmiy, texnik va 
bozor axbortlari yig'indisi. Bilimlar zaxirasi universitetlar, davlat ilmiy-tadqiqot 
institutlari, xususiy tadqiqot muassasalari, davlat statistika xizmati, ish va ilmiy 
adabiyotlar, bozorni tadqiq qilish ma’lumotlar banki, savdo assotsiatsiyalari va boshqa 
manbalarda joylashgan. Mamlakatdagi ilmiy va boshqa bilimlar o'z ichiga yuzlab 
fanlarni oladi: akustika, materialshunoslik, tuproq kimyosi va h.k. 
Pul resurslari.
Bu - sanoatni moliyalashtirishga sarflanishi mumkin bo'lgan 
kapital miqdori va bahosi. Kapital bir xil emas, u ta’minlanmagan qarzdorlik, 
ta’minlangan qarz, yuqori tavakkal va yuqori daromadga ega bo lgan spekulyativ 
qimmatli qog'ozlar, aktsiyalar, venchur mablag'lari kabi shakllarga ega. Har bir 
shaklning o'z faoliyat ko'rsatish sharoitlari bor. Mamlakatdagi kapitlaning umumiy 
hajmi va uning joylashish shakllariga jamg'amralar darajasi va milliy bozor tuzidishi 
ta’sir qiladi. Unisi ham, bunisi ham turli mamlakatlarda har xil. Kapital bozorlarining 
globallashuvi va bir mamlakatdan boshqasiga yirik kapitallarning o'tishi tufayli turli 
mamlakatlardagi sharoitlar asta-sekin tenglashmoqda, lekin baribir farqlar mavjud va 
ular noma’lum muddatlargacha saqlanib qoladigan ko'rinadi. 
Infrastruktura,
ya’ni mavjud infrastrukturaning turi, sifati va undan 
foydalanishga to'lanadigan haq. Bu raqobat xususiyatiga ta’sir qiladi. Bunga 
mamlakatning transport tizimi, aloqa tizimi, pochta xizmatlari, mamlakat hududida va 
xorijga bankdan bankka mablag'lar va jo'natmalarni ko'chirish, sog'liqni saqlash tizimi 
kiradi. Shuningdek, infrastrukturagaturar joy fondi va madaniyat muassasalari ham 
kiradi. Bular turmush darajasini va tegishlicha yashash hamda ishlash joyi sifatida 
mamlakatning jozibadorligini belgilab beradi.. 
Omillar asosida raqobat ustunligiga erishish bu omillardan qanchalik samarali 
foydalanishga bog'liq. Eslatib o'tilganidek, hozirgi vaqtda ko'plab rivojlangan 
mamlakatlar va hatto yangi industrial mamlakatlar infrastruktura yoki o'rta va hatto oliy 
ma’lumotli ishchi kuchi kabi omillarga deyarli teng tarzda egadirlar. Shu bilan birga, 
globallashuv mamlakatdagi ba’zi omillarning mavjudligini unchalik muhim qilmay 
qo'ydi. Zamonaviy gloabbalashgan kompaniya yetishmayotgan omillarni xorijdan sotib 
olish yoki faoliyatni chet elda joylashtirish hisobiga ta’minlashi mumkin. 
Nihoyat odam resurslari, bilimlar va kapital kabi omillar bir mamlakatdan 
ikkinsiga otishi mumkin. Yaxshi ko'nikmalarga ega odamlar va malakali ishchilar. 
Shuningdek ilmiy va texnik bilim egalari bir mamlakatdan boshqasiga ko'chib 
yurmoqda. Bu jarayon katta ekrinlik va xalqaro kommunikatsiyalarning rivojlanishi 
tufayli osonlashgan. Mamlakatda omillarning mavjudligi, agar bu omillar mamlakatdan 
chiqib ketadigan bo'lsa, ustunlik bo'lmay qolmoqda. Harakatdagi omillar qaysi 
mamlaktlarga kirib kelayotganligi va ular qaerda eng ko'p samarali qo'llanishi 
mumkinligini tushuntirish uchun boshqa determinantlarni tahlil qilishga to'g'ri keladi. 
114 

---