Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

SHAFTOLI MAG’ZINING FARMAKOLOGIK TAHLILI 
M.R.Muminova (NamDU magistranti), R.S.Dehqonov (NamDU),
Q.A Abdurahimov (Kosonsoy tumani 21-maktab o’qituvchisi). 
Yurtimizda pishib yetilgan meva-sabzavotlar inson organizmi uchun zarur bo‘lgan 
mikroelement va vitaminlarga boy sanaladi. Birgina shaftoli mevasini olsak, uning 
tarkibidagi foydali elementlar inson salomatligini mustahkamlashda muhim o‘rin tutadi 
[1]. 
Shaftoli - ra`noguldoshlar (Rosaceae) oilasiga mansub bo`yi 3-5, ba`zan 8 m ga 
etadigan daraxt. Barglari ellipssimon-nishtarsimon, o`tkir uchli, arrasimon qirrali bo`lib, 
bandi bilan poya va shoxlarda ketma-ket o`rnashgan. Oqish, pushti yoki qizil rangli, yirik 
5 bo`lakli gullari yakka-yakka xolda poyasi bilan shoxlarida joylashgan. Mevasi - 
tuxumsimon, cho`ziq ellipsimon yoki dumaloq shaklda, turli rangdagi, eyiladigan, 
yoqimli mazali va sershira danakli xo`l meva. Mart-aprel oylarida (barg chiqarmay) 
gullaydi, mevasi iyun-sentyabrda pishadi. 
Vatani - Xitoy. Markaziy Osiyo, Kavkaz, Qrim, Moldaviya hamda Rossiyaning ayrim 
tumanlarida o`stiriladi [2]. 

---

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
66 
Adabiyotlardan ma’lum bo’lishicha shaftoli O’zbekiston 
Respublikasining deyarli barcha hududlarida keng tarqalgan 
bo’lib, uning mag’izidan tayyorlanadigan damlamalar juda 
ko’p maqsadlarda foydalaniladi. 
Shuning uchun ham shaftolini kimyoviy tarkibini 
o’rganish muximdir. Shaftoli tarkibidagi namlik va umumiy 
kul miqdorini aniqlandi. Bu tajribalarni bajarishda 
Namangan viloyati Kosonsoy tumanida o’sadigan shaftoli 
mag’izidan foydalandi [3]. 
Shaftoli mag’zi namligini aniqlash.
Shaftoli mag’izidagi namlikni aniqlash uchun quyidagi 
formuladan foydalanildi:
X=(a – b) ·100
/
a 
Bu yerda: X – namlik, %; a-mahsulotning boshlang’ich
og’irligi, g; b-mahsulotning quritilgandan keyingi o’g’irligi, g.