Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
73 
Uni R radiusli aylana yoyi bo’ylab ko’chira turib, nurlanish intensivligi burchak 
taqsimotini registratsiya qilinadi ( qayd etiladi). Yonalganlik diagrammasini bilgan xolda, 
energetik va burchak farqlanishini hisoblash mumkin.
Yonalish diagrammasini o’lchash murakkab va ko’p mehnat talab etadigon jarayon, 
shuning uchun metrologik amaliyotda kamdan kam ishlatiladi. 
Fokal dog’ metodi farqlanishni o’lchash uchun eng keng tarqalgan metoddir. 
Yuqorida qayd etilgandek, uzoq zonada o’lchashlar olib borish uchun, nurlanish 
manbaidan odatda sezilarli katta masofalar kerak bo’ladi. Frayngafer diffaksiya 
shartlarini ideal aberratsion musbat linzaning fokaltekisligida ham olish mumkin
( 1 v rasmga qarang). 
1 v –rasm. 
Bu yerda burchak kattalikka o’tish uchun fokal tekislikdagi chiziqli taqsimotni 
𝑑
𝑓
/
ni 
linzaning focus masofasiga 
𝑓
/
bo’lish kerak. 
𝜃 ≈
𝑑
𝑓/
𝑓
/
. 
Bu usulda aniqlikni oshirish uchun,aperturasi tushayotgan lazer nurinig diametridan 
tahminan ikki borabar ortiq bo’lgan uzun fokusli linzalar ihlatish zarur. O’lchashlar 
hatoligi bu yerda asosan dog’ o’lchami 
𝑑
𝑓
/
ni aniqlashdagi noaniqliklar bilan bog’liq. 
Xulosalar. 
Yuqorida ko`rsatilgan laboratoriya qurilmasi bevosita talabalar 
tomonidan kerakli jixozlar yordamida yaratilib, nazariy bilimlarni amaliy tajriba natijalari 
bilan mosligini tekshirish asosida nazariyani amaliy qo’llanish imkoniyatlariga 
yaqinlashtiradi. 
Ushbu laboratoriya ishini to’liq o’rganib chiqish asosida o’quvchi talabalar 
golografiya, aloqa tizimi, masofani yuqori aniqlikda o’lchash va boshqa ko’plab amaliy 
tadbiqotlarda lazer nurlanishini ahamiyati haqida tasavvurga ega bo’lib, bilim darajalari 
sifati yukori bo’ladi . 
TAJRIBA QURILMANI TUZILISHI. 
 2-rasm 

---