Наманган давлат университети чуст – Поп адирлари яйловларидан фойдаланиш ва ҳосилдорлигини ошириш учун

ЮЗА ЯХШИЛАШ УСУЛИДА ЯЙЛОВЛАРНИ БОЙИТИШ АГРОТЕХНИКАСИ

Табиий яйловларни бойитишда асосан икки усулдан фойдаланилади, тубдан ва юза яхшилаш усуллари. Тубдан яхшилаш усулида мавжуд ўтлоқларни техника ёрдамида тўлиқ бузиб, сўнг ўсимликларни экиш бўлиб, бу усул Чуст – Поп адирлари учун тавсия этилмайди. Тавсия этилмаслигининг сабаби ҳудуд тупроғи қуруқ, шағал - тошли бўлганлиги сабабли, техника ишлатишнинг мураккаблиги ва катта миқдорда энергия ҳамда маблағ талаб этади. Шунингдек тўлиқ бузилган майдонларда мавжуд ўсимликлар ва ҳатто ноёб ва йўқолиб бораётган турлар нобут бўлиб, қайта тикланмаслиги мумкин.

Юза яхшилаш усулида энергия ва маблағ кам сарфланади. Мавжуд ўсиб турган ўсимликларнинг асосий қисми сақланиб қолади. Олиб борилган кузатишлар ва тажрибалар натижаси асосида юза яхшилашни қуйидаги босқичларда амалга ошириш мумкин:

1. 
   Экиш учун ўсимликлар уруғини танлаш. Яйловларни яхшилаш учун селекция ишларида ҳар бир ҳудуднинг ўзига мослашган, маҳаллий турларини экиш ва кўпайтириш тавсия этилади. Бу бир нечта тадқиқотларда тасдиқланган. Чуст – Поп адирларида ҳудуддан терилган уруғлардан махсус уруғчилик майдони ташкил этган ҳолда кейреук, изен, терескен ва суғд шувоғи ўсимликлари уруғини кўпайтириш тавсия этилади. Кейреук, изен ва терескен ўсимликларини турли навларидан ҳам фойдаланиш мумкин.
   
2. 
   Майдонни тозалаш босқичи. Юза яхшилаш учун ўсимликларни экишга ҳудуд танлашда адирлар нишаблиги 20% гача бўлган ва ўсимликлар қоплами сийрак бўлиши тавсия этилади. Чуст – Поп адирларида майдонни шох – шабадан тозалашни махсус қўл қуроллари ёрдамида амалга ошириш мумкин бўлиб, алоҳида техникалар талаб этилмайди, чунки ушбу адирларда кўп миқдорда буталар учрамайди. Ушбу босқични октябрь охири ва ноябрь ойининг биринчи декадаларида ёғингарчилик бўлмаган вақтларда бажариш тавсия этилади.
   
3. 
   Тупроқда намликни сақлаш босқичи. Тупроқда намликнинг тўпланиши ва сақланиши ёғин миқдорига боғлиқ. Намликнинг сақланиши бу ўсимлик уруғи униб чиқиши ва ривожланиши учун катта аҳамиятга эга. Танланган ҳудудни ёмғирдан кейин 30 – 35 см чуқурликда ишлов бериш тавсия этилади. Бу техникани осон ишлов бериши учун аҳамиятли. Ишлов берилган ерда сув тез буғланади. Шунинг учун ишловдан кейинги ёмғирдан сўнг бир томонлама бороналаш орқали намлик сақланади. Бундай бороналаш учун МТЗ-80 маркали трактор ва унга ЗБП-0,6А иш қуроли тавсия этилган.
   
4.