Наманган давлат университети чуст – Поп адирлари яйловларидан фойдаланиш ва ҳосилдорлигини ошириш учун

Kochia prostrata (L) Schrad, subsp. grisea Prat. Subsp. nov. – кулранг изен. Шўрадошлар оиласига мансуб чала бута ўсимлик, бўйи 10 – 75 см, пояси ердан бир оз кўтарилиб ўсади, серпоя. Барглари тукли, қалами ёки ипсимон ингичка, поя ва ён шохларида навбатлашиб жойлашган. Поясининг асос қисмидан жуда кўп ён шохчалар ҳосил қилади. Тўпгули бошоқсимон ёки рўваксимон. Чўл, адир ва тоғ минтақаларида тарқалган эуксерофит тур бўлиб, 7 – 12 йил яшайди. Ўсимликниинг вегетацион даври ўртача 230 – 240 кун давом этди.
Уруғ унувчанлиги кеч кузда экилган 0,5 см чуқурлик вариантида 30 – 33%ни ташкил қилади. Лаборатория шароитида эса янги терилган уруғларда нисбатан паст ҳароратда 10 – 15 ⁰Сда 20 – 25%, 3 – 4 ой тиним даври ўтгандан кейин максимал даражага 80 – 83%га етади. 10 – 11 ойдан кейин уруғ унувчанлиги ўсимликни оптимал ҳароратида (24 ⁰С) 55 – 60 % га тушади.



А В С
3 – расм. Кулранг изен. А) Ўсимлик уруғи. В) Ювенил босқичи С) Имматур босқичидаги ўсимлик
Изен қимматли ем – хашак бўлиб, бошқа ёввойи ем-хашак ўсимликлари орасида маҳсулдорлиги, тўйимлилиги ва Марказий Осиёнинг турли экологик шароитли чўл, адир минтақаларида яхши натижа бера олиши билан ажралиб туради. Олимлар томонидан ўсимликни “Қарнабчўл”, “Пустынный”, “Саҳро”, “Отавный”, “Нурота” навлари яратилган. Кимёвий таҳлилларга кўра ўсимликнинг озуқавийлиги юқори бўлиб, унинг таркибида 6,48 – 15,08% оқсиллар ва 3,08 % ёғлар аниқланган ва 43,5% азотсиз экстрактив моддалар, 26,5 – 30,8% клетчатка сақлайди ҳамда 100 кг қуруқ пичанида баҳорда 83,5; кузда 45,9 озуқа бирлиги мавжуд. Куз вақтида ноябр ойларида ёмғирдан сўнг ҳаво ҳарорати нисбатан илиқ бўлгандан кейин илдиз бўғзидан узунлиги 3 – 5 см бўлган барг ва поялар ўсиши кузатилди. Шу тана қисмини майда шохли ҳайвонлар истеъмол қилади. Ўсимликни биринчи йилги ҳосилдорлиги 3 – 4 ц/га, уруғ ҳосилдорлиги 0,6 ц/га бўлди, иккинчи йил ҳосилдорлик 10 – 12 ва 1,2 ц/гани, уч йиллик ва ундан катта ёшли ўсимликлар 15 – 20 ц/гани ташкил қилади.