Nadjapova nigina abdurasulovna

 

  

 ار شدوخ  اجنآ دهاوخیم

دنکُﺑ تسین هﺑ رس

 

Mixāhad ānjā xudaš  rā sar be nist bekonad

 [6:77] 

“O‘zini o‘sha yerda o‘ldirishni xohlaydi”

. 

 

 

Ushbu gapdagi 

ندرک تسین هﺑ رس

 

sar be nist kardan

 frazeologik birikmasi 

 شدوخ

  نتشک ﺍﺭ

 

xudaš rā koštan

 “o‘zini o‘ldirmoq” fe’lining yumshoq shakldagi sinonimi 

sifatida ishlatilgan.   

ار وا ازریم مارهب ربق یولهپ نامه، میظعلا دبع هاش  میتفر زورید

 

ﻢیدرپس کاخ هﺑ

 

Diruz  raftim  Šāh  Abdulazim,  hamān  pahlu-e  qabr-e  Bahrām  Mirzā  u  rā  be 

xāk sepordim 

[6:80] 

“Kecha Shoh Abdulazimga bordik, o‘sha Bahrom Mirzoning qabri oldiga uni 

yerga qo‘ydik”. 

 

 

Yuqoridagi  gapda 

ندرپس

  کاخ هب

 be xāk sepordan

  

fe’li  

ندرک نفد

 

dafn kardan

 

 

“dafn qilmoq” fe’li o‘rnida qo‘llanilgan.  

 اجنآ رد ار شیگدنز یقاب و اه ردنب زا یکی دورب

دربﺑ رس هﺑ

 

 

Beravad  yeki  az  bandarhā  va  bāqi-e  zendegiyaš  rā  dar  ānjā  be  sar  bebarad 

[6:78]

 

“Portlardan  biriga  borsa-yu  umrining  qolganini  o‘sha  yerlarda  yashab 

o‘tkazsa”.

 

                                                

46

 Quronbekov A.  Fors tili leksikologiyasi. – Toshkent, 2009. – B. 3.

 

 

---

 

25 

Ushbu  gapda  qo‘llanilayotgan 

ندرﺑ  رس  هﺑ

 

be  sar  bordan

  frazeologik  birikma 

 ندرک یگدنز

 

zendegi kardan

 “yashamoq” so‘zi o‘rnida kelib, gapning ta’sirchanligini 

oshirish maqsadida qo‘llanilgan.  

Fe’l orqali ifodalangan evfemik vositalarning so‘nggi turi nofaol tuzilmalarni 

(ya’ni  harakat  sub’ekti  to‘ldiruvchi  orqali,  harakat  ob’ekti  esa  ega  orqali 

ifodalangan  tuzilmalar)  qo‘llashdan  iborat.  Yu.A.Rubinchikning  ko‘rsatishicha, 

bunday  tuzilmalar  “uslubiy  bo‘yoqqa  ega”

47

,  shuning  uchun  biror  harakatning 

evfemizatsiyasida ishtirok etishi mumkin. 

Masalan: 

   تسا هدرﻛ ﻒرﺻ ار ﻞوپ وا 

u  pul-rā sarf  karde ast

 “u pul sarflagan”  iborasini 

  تسا  هدش  ﻒرص  ﻞوپ 

pul  sarf  šode  ast

  “pul  sarflangan”  nofaol  tuzilma  bilan 

almashtirish mumkin. 

Albatta,  bunday  tuzilmalarning  evfemistik  xarakteri  va  ishlatilish  maqsadi 

kontekstda  oydinlashadi.  Shu  sababli  har  bir  muayyan  holatda  ular  qo‘llanadigan 

mazmun qurshovi va maqsad e’tiborga olinishi kerak.