|
Tushuntirish
— tajriba va k o ‘rg a z m a la r y o rd a m id a o g ‘ir
m a v z u la rn i k e t m a - k e t m a n tiq iy b a y o n qilish d a n iborat. Bu
uslub isbotlab tu s h u n tir ib , asoslab b erishni talab etadigan
u sh b u m av zu la rn i o ‘tish d a qo 'llan ilad i:
1) fizik asbob va m a sh in a la r n in g tuzilishi va ishlashini
o ‘q itish d a ;
2) n az a riy a la r asosida h o d isa la rn in g m o h iy a tin i (tabia ti-
ni) o ch ib b erishda;
3) h o d isa la rn in g o ‘zaro b o g ‘lanishlarini o c h ib berishda;
4) ji s m la r n in g xossalarini a t o m m o l e k u la r va e le k tro n
n az a riy a la r asosida tu sh u n tirish d a ;
5) fizik q o n u n l a r asosida texnologik ja ra y o n la rn i t u s h u n
tirishda.
T u s h u n t i r i s h s u h b a t b ila n b irg a olib b o rils a , o 'q u v -
c h ila rn in g faolligi ortadi.
M a’ruza —
hikoya va tu sh u n tirish g a q a r a g a n d a ilmiy to -
m o n d a n q a t ’iy u z o q vaqt talab e ta d ig a n b a y o n qilish uslub-
laridandir. Bu uslub k o ‘proq yuqori sinflarda q o ‘l keladi. C h u n
ki u asosan t o ‘la bir darsga moMjallanadi. M a ’ruza o ‘quvchidan
abstrakt ta fa k k u r qilishni, u z o q vaqt d iq q at bilan tinglay
olishni,
k o n sp e k t olishni, q o n u n va xulosalarni t a ’riflay
olishni talab qiladi.
H a m m a o g ‘zaki b a y o n uslublari tajriba va k o ‘rga z m a la r
bilan t o ‘ldirib boriladi. 0 ‘qituvchi darsd a h a m m a ’ruz achi,
h a m tajriba k o 'r sa tu v c h i rolini bajaradi. U n in g tili a n iq va
q a t ’iy b o ‘lm o g ‘i, jadalligi o ‘q u v c h ila rn in g q abul qilishlarini
t a ’m i n la m o g 'i lozim.
71
3. MUAMMOLI 0 ‘QITISH
M u a m m o l i o ‘q i t is h d a fizika o ‘qitu v ch isi m u r a k k a b t u -
s h u n c h a la r n i t u s h u n t ir is h d a m u n t a z a m ravishda m u a m m o li
v a z iy a tla r hosil qilib b o r a d i va
0
‘q u v c h ila r n in g bilish faoli-
y a tla r in i s h u n d a y tash k il qilad ik i, u la r m u sta q il ra v ish d a
fa k tla rn i tah lil qilib, h o d i s a l a r n i k u z a tib xulosa c h i q a r a d i -
l a r va u m u m l a s h t i r a d i l a r , t u s h u n c h a va q o n u n l a r n i
t a ’rifla y d ila r , b i l i m l a r i n i y a n g i m u a m m o l i v a z iy a tla r g a
qoMlaydilar, m a s a la y e c h a d il a r , la b a ro to riy a ishlarini b a -
ja r a d ila r.
M u a m m o l i o ‘qitish
0
‘q u v c h ila r n in g fikrlash q o b iliy a t-
larini aktivlash tiru v ch i m u a m m o li vaziyat hosil qilish b o s -
q ic h i d a n b o sh la n a d i. Keyingi bosqichlari: m u a m m o n i a n i q
lash, uni hal qilish usullarini a niqlash, m u a m m o n i hal q i
lish, xulosani t a ’riflash va y ak u n y a sa s h d a n iborat.
M u a m m o l i vaziyat qiyinligi o ‘q u v c h ila r t o m o n i d a n uni
hal etishga kuchlari yetadigan boMsin va bu qiyinchilikni yen -
gishga u la rd a qiziqish uyg‘o ta olsin. M asa la n , k u tilm a g a n
m u a m m o li vaziyatlarni q u y id a g ic h a hosil qilish m u m k in : is-
siq x o n a d a efirni b u g ‘latib suvni m u z la ta m iz (b u g ‘lanish h o -
disasi), kuchli b o ‘ro n d a u y ning to m i ajrab yuqoriga k o ‘tarilib
ketishi (B ernulli q o n u n i ) . B ularni fizika nuqtayi n a z a rid a n
q a n d a y tu s h u n tir ila d i?
M u a m m o l i o 'q i t i s h b ir n e c h a xil b o ‘lishi m u m k in .
1. 0 ‘q itu v ch i m u a m m o n i
0
‘rtaga q o ‘yib, uni o ‘zi hal
qiladi yoki u f a n d a q a n d a y qilinganini k o 'rsa ta d i ( m u a m m o
li b a y o n qilish).
2. 0 ‘qituvchi m u a m m o l i vaziyatni hosil qilib, uni hal
qilishga o ‘q u v ch ilarn i h a m ja lb qilib boradi (evristik s u h b at).
3. 0 ‘qituvchi m u a m m o n i t a ’riflab, uni hal etishni
0
‘q u v -
c h ila rn in g o ‘zlariga tavsiya etadi (e k s p e rim e n ta l m asala , uy
vazifasi va k uza tish k o ‘rinishida).
4. 0 ‘qituvchi m u a m m o n i
0
‘quvchilarning o ‘zIari q o ‘yish-
lariga va uni hal etish yoMlarini topishga undaydi.
Endi m u a m m o li vaziyatlarni hosil qilish yoMlarini k o ‘rib
chiqaylik.
72
1.
Do'stlaringiz bilan baham: |
