N sadriddinov, A. Rahimov, A. Mamadaliyev, Z. Jamolova fizika 0 ‘qitish uslubi asoslari

0 ‘rganiladigan hodisaning fa n , texnika va h ayotdagi
a h a m iy a tin i ochish orq a li m uam m oli v a ziy a t h o sil qilish.
0 ‘rganiladigan m aterialning texnika va hayotda q o ‘llanilishini 
j u d a k o ‘p m a v z u la rd a aytib, o ‘q u v ch ilarn in g fikrlashlarini 
faollashtirishga im k o n iy a t j u d a katta, c h u n k i fizika tex n ik a - 
ning asosini tashkil qiladi. S huni h a m aytish kerakki, 
0
‘quv- 
c h i l a r t e l e k o ‘r s a tu v la r d a n , o m m a b o p k i n o va a d a b i y o t -
lardan, ra d io d a n va h.k. d a n ko 'p lab axborotlar oladilar. S hu- 
n ing u c h u n
0
‘quvch ilarg a ular eshitgan te x n ik a va b o sh q a 
y u tu q la rin in g m o h iy a tin i o ‘rganiladigan h o d isa o rqali bilish 
va o c h i b b e r i s h m u m k i n l i g i n i a y tib , u n g a o ‘q u v c h i l a r
e ’tibo rin i ja lb qilish lozim . Buni m isolda k o ‘raylik.
1) M exanikaning asosiy masalasi harakatdagi jism ning ixti- 
yoriy paytd ag i holatin i a n iq la s h d a n iborat ek a n i, m e x an ik a 
uni h a l q ilis h in i aytib , b u n i n g t e x n i k a d a g i a h a m i y a ti g a
t o ‘x talam iz. Bu asosiy m asala sn ary ad larn in g , ballistik rake- 
talam ing, uchuvchisiz samolyotlarning, s u n ’iy y o ‘ldoshlam ing 
trayektoriyalarini hisoblashda zarurligini, bu usulda j u d a katta 
a n iq lik d a h iso b la n a y o tg a n i, y er y o ‘ldoshlari a n iq tra y e k - 
to riy a la rd a u c h a y o tg a n i («V enera»,»M ars»), k o sm ik k e m a - 
l a r o ‘zaro va stansiyalarga aniq biriktirilayotganini aytib, uning 
ah a m iy a ti q a n c h a lik kattaligini uqtiram iz.
2) S uy u q lik lard a elek tr tokini o ‘rg a n ish d a m u h i m texnik 
m a s a la n in g hal qilinishi, y a ’ni toza mis va b o s h q a m e ta lla r- 
ning o lin ish id a, q o p la s h ishlarida a h a m iy a ti kattaligi aytib 
o ‘tiladi.
3) F o to e ffe k tn i o ‘tishda televideniye, ta sm a g a tovushni 
yozish va eshittirish, quyosh batarey allarid a fotoeffek tn in g
a h a m iy a tin i aytib, yer s u n ’iy y o ‘ldoshlarida q u y o sh b a ta r e - 
yalari 
o ‘rna tilg an i, yengil b o ‘lishi, a p p a r a t la r n in g elek tr 
energiya bilan t a ’m in la n ish i, lunaxod 1 yil d a v o m id a elek tr 
energiya bilan t a ’m in la n g a n i aytib o ‘tiladi.
4) A m p e r , L o re n s kuchlarini o ‘tishda 
dvigatellarning, 
t e z la tg ic h la rn in g ishlashidagi aha m iy a tig a t o ‘xtalam iz.
Bu u su lla rn in g ah a m iy a ti katta b o 'lib , uni hikoya tarzida 
berish m a ’quldir. M: is h qalanishning zararini o ‘q u v c h ila r 
bilsalarda, foydasini bilmaydilar. U n ing foydasi haqida hikoya

---

qilib, ag a r ishqalanish b o 'l m a s a o d a m y erd a yurolm asligi, 
tra n s p o r te rla rd a p a x ta n i yuqoriga chiqarib boMmasligi, s k rip - 
ka, gijjaklardan to v u sh chiqm asligi va h.k. h a q id a hikoya q i ­
linadi.
B u u s u l l a r o ‘r g a n i l a d i g a n m a v z u l a r n i h a y o t b i l a n
b o g ‘la y d i, a h a m i y a t i n i k o 'r s a t i b b e r a d i . M a v z u n i o ‘tib 
b o ‘l g a n d a n keyin un i texnikada gi m o h iy a tin i o c h ib berishga 
y a n a b ir t o ‘xtalib o ‘tish o 'q u v c h il a r d iq q a tin i u nga jalb q i ­
ladi.
2.