N sadriddinov, A. Rahimov, A. Mamadaliyev, Z. Jamolova fizika 0 ‘qitish uslubi asoslari

V
hajm li 
idishda b o ‘lsa, und ag i m o le k u la la r 
soni — jYni, bitta m olekulaning massasi 
m
ni va uning o 'rta c h a
tezligi 
v
ni bilgan h o ld a gaz n in g idish devorlariga berad ig an
b o s im in i hisoblash m u m k in :
2
nnr N 
3 ~ V
(1)
yoki
(2 )
M a n tiq iy xulosa: (2) fo r m u la d a n k o 'r a m iz k i, ag a r gaz 
m o lek u lalarin in g o ‘rta c h a kinetik energiyasi o 'z g a rm a s a , b e-

---

r i l g a n m a s s a l i g a z b o s i m i n i n g h a j m i g a k o ‘p a y t m a s i
o ‘zgarm aydi, y a ’ni 
P V
= co n st
T ajrib a d a tekshirish: o lin g a n natija B o y l-M a rio tt q o n u n i
b o ‘lib, tajribalar asosida keltirib chiqarilgan. D a rs d a gaz n in g
t e m p e r a tu ra s i va massasi o ‘zg a rm as b o ‘lganda b o sim i bilan 
h ajm i o rasidagi b o g ‘lan ish n i aniqLovchi ta jrib a n i qidiruv 
rejasi asosida q o ‘yish m u m k in .
Quyidagicha masalalami h a m berish m aqsadga muvofiqdir.
T a d q iq o t k o 'rin ish id a g i m asalalar:
1. G o riz o n ta l joylashgan diskning chekkasida shayba tinch 
h o la td a turibdi. D isk b u rc h a k tezligi as ta-s ek in o rtib b o ra d i- 
gan qilib aylanm a harakatga keltiriladi. Shunday payt keladiki, 
shayba disk d an sirp an ib chiqib ketadi. N i m a u c h u n shayba 
sirpanib ch iq ib ketishi tushuntirilsin.
2. A v to m o b iln i to rtm a s d a n , faqat ballo n larin i tekshirish 
bilan un in g o g ‘irligini q a n d a y qilib aniqlash m u m k in ?
K onstruktorlik k o ‘rinishidagi masalalar:
1. V o ltm e trn i q a n d a y qilib o m m e t r g a o ‘zgartirish m u m ­
kin? Sxemasi chizilsin. Hisob ishlari bajarilsin va asbob yig‘ilsin. 
O m m e tr n i n g b o ‘limi qiym ati topilsin.
2. Erkin tushayotgan jism n in g y o ‘l grafigini avto m atik yo- 
zish u c h u n a sbob loyihalansin.
Ijodiy qobiliyatni rivojlantirishda:
a) 0 ‘qituvchi bilan o ‘q u vchilar o ‘rtasidagi m u o m a la katta 
rol o ‘ynaydi, k o ‘p ro q suhbat uslubida ish olib borish yax- 
shidir, to rtish u v la r b o l a d i ...
b) 0 ‘qituvchi bir g u ru h o ‘q u v c h ila r bilan h a m k o rlik d a
ish olib borishi h a m yaxshi natija beradi.
d) 
Ijodiy xarakterdagi laboratoriya ishlarini o ‘tkazish h am
m aqsadga m uvofiqdir.
0 ‘q u v c h ila rn in g ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga oid 
m ashqlar, m asala la r, uy vazifalari va kuzatishlari, referat 
m avzulari tay y o rla b ularni bajarishga tavsiya qilib borish 
m aqsadga muvofiqdir.
0 ‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda sinf­
d an tashqari m a s h g ‘ulotlar, ayniqsa, t o ‘garak ishlari katta 
im koniyatlarga egadir.
57

---