N sadriddinov, A. Rahimov, A. Mamadaliyev, Z. Jamolova fizika 0 ‘qitish uslubi asoslari

K uzatishlarni to ‘plash va yangi tushuncha kiritishga
asos yaratish.
Yangi tush u n ch an i o'rganishda zarur bo'lgan 
tushunchalarni avval shakllantirish lozim. Masalan, 6- sinfda
4S

---

m assa tu s h u n c h a s in i kiritish u c h u n a w a l m e x a n ik h arak at, 
tezlik, j i s m la r n in g o 'z a r o t a ’siri haqidagi tu s h u n c h a la r n i ki­
ritish lozim .
b) 
О ‘quvchilar ongida yangi tushunchani ta ’minlovchi qat ’iy
sharoitni tanlash va uning ilmiy tahlili.
T a s a w u r tu s h u n ch ag a 
aylanishi u c h u n o ‘quvchi t o ‘plagan dalillar va kuzatishlarni 
m a n tiq a n solishtirib, u n d a n xulosalar ch iq a ra olsinlar.
d) 
0 ‘rganilayotgan hodisaning tahlili va uning boshqa h o ­
d isa la r bilan bog'lanishi.
Bu b o s q ic h d a a w a l o ‘q u v c h ila r t o ­
m o n i d a n h odisani s o ‘z bilan a n iq tasvirlab berishlariga erish- 
m o q lozim . K eyin hodisani tasvirlovchi k a ttalik lar kiritilib, 
u larn i o ‘lch ash usullari k o ‘rib o ‘tiladi. Kiritilgan kattalik 
m a t e m a t i k a m a l l a r bajarish o rqali o ‘q u v c h ila rg a m a ’lum
b o ‘lgan k a tta lik la r bilan ifodalanadi. U n i o ‘lchash usuli va 
o ‘lchov asboblari bilan o ‘q u v c h ila r tanishtiriladi.
g) 
H odisani t a ’riflash.
0 ‘rganilayotgan h o d is a n in g xos- 
salarini xarak terlo v ch i sifat va m iq d o riy to m o n la r i o ‘rga- 
n i l g a n d a n keyin u haqdagi t u s h u n c h a s o ‘z b ilan t a ’riflanadi. 
B u n d a s o d d a t a ’r i f l a r d a n ( t u s h u n c h a l a r d a n ) k e n g r o q
t a ’riflan a d ig an t u s h u n c h a la rg a o ‘tib boriladi.
0
Tushunchani rivojlantirish va aniqlashtirish.
T u s h u n ­
c h a n i a n i q l a s h t i r i s h u m u m l a s h t i r i s h n i y u q o r i d a r a j a d a
t a ’m in la y d i, y a ’ni t u s h u n c h a n i b o s h q a tu s h u n c h a l a r bilan 
b o g ‘lanishini va unin g qoMlanish c h e g ara sin i,... an iq lab b e ­
radi. Bu v a q td a a n iq fikr p r e d m e t haqid ag i c h u q u r va m a z - 
m u n li bilim ga aylanadi; u abstra kt b ilim d a n u stu n boMadi, 
c h u n k i u h o d is a n in g turli asosiy to m o n la r in i va u larning 
b o g M a n i s h i n i a k s e t t i r a d i , p r e d m e t n i k o ‘p t o m o n d a n
o ‘rganishni o ‘z ichiga oladi.
Fizik tu s h u n c h a l a r n i s h a k lla n tiris h d a o ‘q u v c h ila rla rn in g
fikrlash qobiliyatlarini faollashtirish katta aham iyatga ega. Buni 
a m a lg a osh irish d a m a s h q la r va lab oratoriya ishlarini bajarish 
h a m m u h i m aham iyatga ega.
Fizik tu s h u n c h a la rn i sh a k lla n tiris h n in g y u q o rid a aytib 
o 'tilg a n bosqichlari h a m m a vaqt h am o ‘sha tartib d a va h a m - 
masi toMa bajarilavermaydi. B a’zi tu s h u n c h a la rn i o ‘rganishda 
b o s q ic h la r tartibi o ‘zgarishi h am m u m k in .
4
-
49

---

E n d i tu s h u n c h a l a r n i sh ak lla n tirish n i u m u m iy h o ld a yu- 
qoridagi b osqichlar b o ‘yicha am alga oshirishga m isollar ko'rib 
chiqaylik.
1.