N. N. Rasulova z. Q. Jumayeva

Q = D s x Du x D iv ,
bu yerda,
Q
- korxonaning ishlab chiqarish quvvati;
D s
- bir turdagi dastgohlar soni;
Du
- vaqt birligidagi bir dona dastgohning unum dorligi;
D iv
- dastgohlam ing ishlash vaqti.
74

---

K orxona ishlab chiqarish quvvatini aniqlashda zaxiradagi uskunalardan 
tashqari, barcha o ’m atilgan uskunalar hisobga olinadi. B a'zi bir sexlarda (y ig 'u v , 
quyuv va boshqa tscxlarda) ishlab chiqarish quvvati ishlab chiqarish m aydonlariga 
asosan hisoblanadi. A yrim tarm oqlam ing korxona va sexlarida y ig 'u v , quyuv, 
m eb el', konserva ishlab chiqarish quvvati, m aydon b o 'y ic h a quyidagi form ulaga 
asosan hisoblanadi:
Q = (M :M n ) x ( F : Vt),
bu yerda:
M -
korxonaning yoki scxning ishlab chiqarish m aydoni (kvm);
Mn
- norm a ish jo y ig a taalluqli ishlab chiqarish m aydoni (kvm );
F -
ish jo y in in g yillik rejali ish vaqti fondi (soat);
Vt
- m ahsulotning m ehnat talabchanligi - texnologik vaqt (soatda).
Yil boshida belgilangan ishlab chiqarish quvvati - kirish quvvati, yil 
oxiridagisi esa chiqish quvvati deyiladi. O 'rta c h a yillik ishlab chiqarish quvvati 
quyidagi form ula yordam ida aniqlanadi:
Kur = K k
+ 
(K t
x
P ) / 1 2
-
(Kch x
P ) / 1 2 ,
bu yerda:
АГА: — kirish (rejalashtirilayotgan yil boshidagi) quvvat;
K t
- yil davom ida ishga tushirilgan quvvat;
Kch
- chiqish (yil oxiridagi) quvvat;
P
-
rejalashtirilayotgan 
davrdagi 
ishlab 
chiqarish 
quvvatidan 
foydalanilm agan oylar soni;
P -
rejalashtirilayotgan davrda, ishga tushirilgan ishlab chiqarish quvvatidan 
foydalanilgan oylar soni.
Ishlab chiqarish sam aradorligini oshirishning asosiy y o 'llarid a n biri m avjud 
ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni yaxshilashdir. U lardan sam arali 
foydalanish m asalasi ayniqsa, bozor iqtisodiyotiga o 'tish sharoitida yanada 
dolzarblashadi.
Shuning uchun 
ham O 'zb ek isto n d a ulardan 
har taraflam a unum li 
foydalanishga alohida e 'tib o r berib kelinm oqda.
Ishlab chiqarish quvvatlaridan qanchalik to 'la va unum li foydalanilsa, 
ko'proq 
m ahsulot 
ishlab 
chiqariladi, 
m ahsulotning 
tannarxi 
kam ayadi, 
korxonaning foydasi va sam aradorligi oshadi.
A sosiy fondlardan va ishlab chiqarish quvvatidan foydalanishni yaxshi lash 
■jtimoiy ishlab chiqarishning sam aradorligini oshirishga, kapital m ablag' sarflam ay 
q o 'sh im ch a m ahsulot ishlab chiqarishga, m ehnat unum dorligi va sam aradorlik 
0 sishiga ham da m ahsulot tannarxini kam aytirishga im kon yaratadi. Shuning 
uchun ham hozirgi sharoitda respublikada ulardan unum li foydalanishga katta 
e tibor berilm oqda.

---

Sanoat asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari sam aradorligini 
oshirishda korxonalarda texnologik uskunalam ing ish sm enasini k o 'p ay tirish katta 
aham iyatga cgadir. 
U skunalardan intensiv foydalanishni yaxshilash uchun 
korxonaning texnika va texnologiyasini takom illashtirish, m ashinalam ing ish 
tezligini oshirish, m etall quyishga, xim iyaviy jaray o n larg a sarflanadigan vaqtni 
qisqartirish, shuningdek, k adrlar m alakasining texnikaviy saviyasini oshirish, 
korxonalarni yiriklashtirish, ixtisoslashtirish va ham korlik asosida m ahsulot ishalb 
chiqarishni tashkil etish zarur.
A sosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni yaxshilash bilan b o g 'liq
b o 'lg an m azkur chora-tadbirlar, k o 'p in ch a ishlab chiqarish quvvatlari balansini 
tuzish y o 'li bilan am alga oshirilib, korxonaning ishlab chiqarish quvvatlari va 
ulam i ta'm in lash m anbalariga b o ’lgan ehtiyoji aniqlanadi.