N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

faoliyatini jonlantirish muammosi alohida ahamiyat kasb etadi.
Bilish faoliyati masalalari taniqli psixolog va pedagog P.P. Blonskiyning
ijodida yoritib berilgan.
P.P. Blonskiy ilk bor pedagogik psixologiyada mantiqiy hukm turlarining
shakllanishi (muammoli, oldindan ko‘ra bilish) va xulosa chiqarish planida
ta’lim duvchining fikrlashini tahlil qilib berdi. U bilish faoliyatini psixologik
hodisalar — xotira, iroda, idrok bilan dialektik aloqadorlikda deb qaraydi va
xotira nazariyasini shakllantirar ekan, xotiraning fikrlash va nutq bilan
ichki aloqasini ochib beradi. P. Blonskiyning o ‘rganishga qiziqtirish asosida
32

---

I.tollik va mustaqillikka undash, mustaqil faoliyat yuritish, ta ’lim oluvchilaming 
bilish qobiliyatlarini o‘stirishni tashkil etish to ‘g‘risidagi g‘oyalari samarali 
hisoblanadi.
Bilish faolligi muammosi bo‘yicha L.P. Aristova, M.A. Danilov, B.P. 
Ycsipov, I.Ya. Lamer, R.S.N oga, M.N. Skatkin, M .I. Maxmutov, I.T. 
( )gorodnikov kabi pedagog va psixolog olimlar tadqiqot ishi olib borganlar.
Didaktika va psixologiyaga oid adabiyotlar tahlilidan “bilish” va “o ‘qitish”
1
1 gan tushunchalam i farqlash lozimligi ko‘rinadi.
“ Bilish faoliyati” tushunchasi “o ‘quv faoliyati” tushunchasidan ancha 
ki ng. Bilish faoliyatining mazmuniy tomoni o ‘quv dasturlariga asoslangan 
formal o ‘qitish doirasidan chiqadi. Bilish faoliyati inson qurollanishi uchun 
/жиг bo‘lgan bilim, malaka va ko‘nikmalar, shuningdek, unga zarur bo‘lgan 
Utimoiy faollik va mohiyatnigina emas, balki bilimlami mukammallashtirish, 
ikomillashtirish ehtiyojlariga bog‘liq ravishda uni tanlay olish hamda tashkil 
i la olish va uni hayotga tatbiq etishni shakllantirishdir.
Pcdagogika nazariyasi bilish faoliyatini jonlantirish masalasiga xilma-xil omillar 
niajmui nuqtai nazaridan qaraydi: ijtimoiy omillar (obyektiv va subyektiv 
•hiikllarda) va subyektda muayyan ma’naviy ehtiyojning mavjudligi omili.
Talabalaming bilish faoliyatini jonlantirish uchun ularda quyidagilami 
lukllantirish zarur:
• 
bilishga tayyorlik;
• 
bilish faoliyatining malaka va kd'nikmalari;
• 
bilish faoliyatiga ehtiyoj.
Talabalarda bilish faoliyatiga b o ‘lgan barqaror ehtiyojni shakllantirish 
i ttayoni bu faoliyatning psixologik dalillanishiga asoslanadi.
S.A. Rubinshteyn ta ’kidlaydiki: “Fe’l-atvordagi barqarorlikka ega bo‘lgan 
liar bir intilish, bu bo ‘lg‘usi xarakteming qirralaridan biridir. Xarakter esa 
binn-ketin inson xatti-harakatlarida namoyon bo‘lib, unga singishib, shaxsiy 
luslatga aylanadigan intilishlar majmuidir” .
Bilish faoliyatining faol qo‘zg‘atuvchilari quyidagilardir:
• 
konkret faoliyatga bevosita, fa o l qiziqish;
• axloqiy — estetik va ruhiy qoniqish (motivlari).
A.K. Gromsevaning tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki, bilish faoliyatini 
molivatsiyalash o‘smirlik yoshida ongli xarakterga ega bo‘ladi.
Yu.V. Sharov bilish ehtiyojlari rivojlanishining bir necha bosqichlarini 
i ihlab chiqqan:
• 
elem entar ilm iy-tadqiqot fa o liy a ti y o inalishi bosqichi va tashqi
(
• 
o'rab olgan olamni bilishga bo4gan ehtiyojni shakllantirish bosqichi;
• 
bilish usulini egallash fa o liy a ti sifatida m ashq qilish ehtiyojini
•hakllantirish bosqichi;
• 
bilish ehtiyojlarini tanlashga yo'nalganligini shakllantirish bosqichi;
33

---

• 
mustaqil tahsilga bo'lgan ehtiyojni rivojlantirish bosqichi.