N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

Faoliyatdagi kreativlik 
- faoliyatning biror tu rid a ijodiy faollik 
ko‘rsatuvchining bevosita tayyorgarligini ta ’minlaydigan faoliyatning u yoki 
bu tu n tavsifli potensial kreativ individiumning individual tavsiflari aloqalarini 
yuzaga keltiradi. Faol kreativlik ijodning eng m uhim subyektiv shartidir 
(N.M.Gnatko).
Tadqiqotlar ko‘rsatadiki, potensial kreativlik, amalga oshirish niumkin 
bo‘lgan kreativlikdir. Uni faoliyatdagi kreativlikka o'tkazish muayyan faoliyat 
tu rin i tash u v ch i (subyekt) to m o n id a n uning o ‘zlash tirilish id a tub 
o ‘zgartirishlar qilish orqali amalga oshadi.
V.A. Slastenin, N .M .G natkoning potensial kreativlikni m untazam
faoliyatdagi kreativlikka taqlid qilish asosida o ‘zgartirib borish haqidagi 
qarashlariga qo‘shilgan holda uni to ‘ldirib, kreativlik taqlid qilish, nusxa 
olish yo‘li bilan rivojlanadi ham da taqlid qilish asosidagi ijod, haqiqiy ijodga 
olib keladi, deb hisoblaydilar.
0 ‘qituvchi faoliyatidagi kreativlikning bir necha bosqichlarini belgilash 
mumkin:
Birinchi bosqichda 
tay y o r m e to d ik ta v siy a n o m a la r tu zu k k in a 
k o ‘chiriladi; 
ikkinchi bosqichda 
mavjud tizim ga ayrim m oslam alar 
(modifikatsiyalar), m etodik usullar kiritiladi; 
uchinchi bosqichda 
g ‘oyani 
am alga oshirish m azm uni, m eto d lari, shakli t o ‘la ishlab chiqiladi; 
to‘rtinchi bosqichda 
esa o ‘qitish va tarbiyalashning o ‘z betakror konsepsiyasi 
va metodikasi yaratiladi.
0 ‘qituvchining innovatsiya faoliyati tuzilmasidagi eng muhim komponent 
bu refleksiyadir.
Refleksiya o ‘qituvchining o ‘z ongi va faoliyatini belgilash va tahlil qila 
olish deb qaraladi (o‘z fikri va harakatlariga tashqaridan nazar. V.A.Slastenin).
Pedagogikaga oid adabiyotlarda reflektiv jarayonlam i izohlashning ikki 
an’anasi mavjudligi aytiladi:
• 
obyektlar m ohiyatini izohlashga va ulam i konstruksiyalashga olib
keladigan ongning reflektiv tahlili;
• 
shaxslararo muloqot та ’hosini tushunish refleksiyasi;
Bu bilan bog‘liq ravishda pedagog olimlar quyidagi reflektiv jarayonlami 
farqlaydilar:
• 
oiz-o izini va boshqalami tushunish;
• 
oiz-oizigo va boshqalarga baho berish;
• o'z-o'zini va boshqalami izohli tahlil qilish.
Refleksiya (lotincha Reflxio- ortga qaytish ) subycktning o‘z (ichki) 
psixik tuyg‘u va holatlarini bilish jarayoni sifatida qaraladi.
Falsafa va pedagogikaga oid adabiyotlarda refleksiya shaxsning o‘z ongidagi 
o ‘zgarishlami fikrlash jarayoni, deb yoziladi.
Psixologik lug‘atda shunday izoh beriladi: «Refleksiya - faqat sub' ektning
58

---

o*/ini bilishi va tushunishi emas, balki boshqalar uning shaxsiy xislatlari,
i.i. qili.sh tuyg‘usi va bilish (kognitiv) tasawurlarini bilish hamda tushunishini 
.iii.jhib olishini ham anglatadi.
V A.Lefevr ta’kidlagan ediki, inson o‘zining xatti-harakatlariga, fikrlariga 
- . 
.1
mi
.
ih
kuzatuvchi, tadqiq qiluvchi bo‘lib qolmasligi, balki boshqa personajlar, 
hi
u
Ming xatti-harakatlarini o‘rganuvchi mavqeini egallashi ham kerak.
M.V.KJarin ijodiy tafakkur xususiyatlarini refleksiya bilan bogflaydi. 
Mnml.iy o ‘zaro aloqalarda refleksiya o ‘zida xulosa chiqarish, umumlashtirish, 
.
4*1
UM-'iya, qiyoslash va baholash ham da m uam m olam i eslash, yenga olish 
м h.il qilishlami birlashtiradi.
V A. Petrovskiy refleksiya faoliyati tahlilida uning ikki turini farqlaydi:
• 
retrospektiv;
• pmspektiv.