Н.Қ. ЙЎлдошев, В. И набоков, О. А. Арипов, О. АҲмедов

 
Фойдага муносабат бўйича корхоналар тижорат ва нотижоратларга 
бўлинадилар. Биринчилар ўз фаолиятларининг асосий мақсади сифатида 
фойда олишни мўлжаллайдилар, иккинчилари фойда олиш ѐки олинган 
фойдани иштирокчилар ўртасида тақсимлашга ҳаракат қилмайдилар, аммо 
тадбиркорлик фаолиятини, агар уларни ташкил қилиш мақсадларига 

---

121 
эришишига хизмат қилса, ва ушбу мақсадга мос келса, амалга оширишлари 
мумкин.
Ишлаб чиқаришнинг ҳар хил секторларида иштирок этиш бўйича 
ташкилотлар тўртта турга бўлинадилар, уларнинг ҳар бирига технологик 
даврдаги ўзининг ўрни бўйича бир турдаги бўлган бир неча соҳалар киради: 

хом ашѐни олиш билан шуғулланувчи бирламчи давра соҳалари ўз 
ичига қишлоқ ва ўрмон хўжалиги, кўмир саноати ва ҳ.к.олади; 

иккиламчи давра соҳалари таркибига қайта ишловчи саноат, масалан, 
машинасозлик, маталлни қайта ишлаш, автомобилсозлик ва ҳ.к.корхоналари 
ва ташкилотлари киради; 

учламчи давра соҳалари корхоналари ва ташкилотларига биринчи ва 
иккинчи сектор соҳалари нормал фаолият юритишлари учун зурур 
хизматларни 
кўрсатувчилар 
кирадилар. 
Булар 
банклар, 
суғурта 
компаниялари, таълим муассасалари, туристик вакилликлар,чакана савдо ва 
бошқалардир. 

инсон фаолиятининг илғор ва тез ривожланаѐтган соҳаси ахборот 
технологияси билан шуғулланувчи ташкилотлар ва институтлар бу туртинчи 
давра соҳасидир.Бу сектор нисбатан яқинда шаклланган, аммо унинг 
аҳамияти ва солоҳияти бутун дунѐда катта ва мураккаб тизимларни 
бошқаришда ахборотларнинг роли ўсгани каби, тез ўсмокда. 
Тижорат ва нотижорат ташкилотлар фаолиятини амалга оширилиши 
учун ташкилий ҳуқуқий шакллар куйидагилар: унитар корхоналар, 
хўжалик жамиятлари ва ўртоқликлар, матлубот кооперативлари, фондлар ва 
бошқалар.