N. Husanov, S. Shokirova, K. Shayxova

 
Hol ergash gapli qoshma gap o‘z navbatida sakkizga bolinadi: 
1. O
‘
rin ergash gapli qo
‘
shma gap-qayerda, shu yerda, -sa 
2. Payt ergash gapli qo
‘
shma gap- -gach 
3. Ravish ergash gapli qo
‘
shma gap- -b, (-ib)
4. Maqsad ergash gapli qo
‘
shma gap- -sin, uchun 
5. Sabab ergash gapli qo
‘
shma gap-chunki 
6. Natija ergash gapli qo
‘
shma gap-shunday, -ki, natijada 
7. Shart ergash gapli qo
‘
shma gap- -sa 
8. To
‘
siqsiz ergash gapli qo
‘
shma gap- sa, ham 
Bog‘langan va bog‘lovchisiz bog‘langan qo‘shma gaplar 
Bog‘langan qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplar bir-biri bilan biriktiruvchi, 
zidlovchi, ayiruvchi va inkor munosabatlarini ifodalovchi teng bog‘lovchili 
vazifasida keluvchi-da, -u, (-yu) yuklamalari vositasida bog‘lanadi. 
Bog‘langan qo‘shma gaplarda biriktiruv, zidlov, ayiruv va inkor munosabatlari 
ifodalangan bo‘ladi.
Biriktiruvchi 
bog‘lovchili 
bog‘langan 
qo‘shma gaplar-va, ham, (hamda), 
bog‘lovchilari bog‘lovchi vazifasida keluvchi -da, -u, (-yu), yuklamalari qo‘shma gap 
qismlarini biriktirib bog‘laydi. Masalan: Bugun ertalab sovuq bo‘ldi va yomg‘ir 
yog‘di. O‘zbekiston Respublikasi mustaqilikka erishdi-yu, o‘zbek tiliga-Davlat 
maqomi berildi. 

---

 15
Zidlov bog‘lovchili bog‘langan qo‘shma gaplarda sodda gaplar mazmunan bir-
biriga zid bo‘ladi yoki voqea va hodisalar qiyoslanadi. Bunday bog‘langan qo‘shma 
gap qismlari ammo, lekin, biroq kabi bog‘lovchilar va shu bog‘lovchilar o‘rnida 
qo‘llaniladigan -u, (-yu), -da yuklamalari orqali bog‘lanadi. Masalan: Havo bulut 
bo‘ldi, biroq yomg‘ir yog‘madi. Talaba berilgan vazifani bajardi-yu, o‘qituvchi 
qanoatlanmadi. 
Ayiruv boglovchili bog‘langan qo‘shma gaplar ketma-ket yuzaga keladigan 
yoki almashinib turadigan ikki va undan ortiq voqea-hodisa, harakatni ifodalaydi.
Goh, ba’zan, dam, yo, xoh, bir kabi bog‘lovchilar qo‘shma gap qismlarini 
ayirib, bog‘lash uchun ishlatiladi. Ular takrorlanib qo‘llaniladi. Ayiruv bog‘lovchilar 
har bir qism boshida takrorlanib qo‘llanadi, takrorlangan keyingi bog‘lovchidan oldin 
vergul qo‘yiladi.
Inkor bog‘lovchili qo‘shma gaplar inkor bog‘lovchisi inkor mazmunini 
ifodalovchi ikki va undan ortiq sodda gaplarni bog‘lab keladi. Bu bog‘lovchi, 
ayiruvchi bog‘lovchilar kabi har bir qism boshida takrorlanib qo‘llanadi. 
Takrorlangan bog‘lovchidan oldin vergul qo‘yiladi. Masalan: U goh kulardi, goh jahli 
chiqardi. Kuzda goh kunlar isib ketadi, goh yomgir yog‘adi.