N. Husanov, S. Shokirova, K. Shayxova

Fe’llarda shaxs-son kategoriyasi 
 
Shaxs-son kategoriyasi harakatning bajaruvchisi uch shaxsdan biriga oidligi, 
shu bilan birga shaxsning bir yoki ko‘p ekani ma’nosini bildiradi. 
Hozirgi o‘zbek tilida shaxs-son kategoriyasining quyidagi turlari bor: 
shaxs birlik ko‘plik 
I tasdiqladi+m 
tasdiqladi+k 
II tasdiqladi+ng 
tasdiqladi+ngiz 
III tasdiqladi 
tasdiqladi+lar 
Gap. Gapning ifoda va maqsadiga ko‘ra turlari 
(Predlojenie. Tipi predlojeniy po tseli viskazivaniya) 
Gap ma’no tomondan o‘zaro bog‘langan so‘zlarning birikuvidan hosil bo‘ladi 
va tugal fikrni anglatadi.
Gaplar ifoda maqsadiga ko‘ra uch xil bo‘ladi: darak gap, so‘roq gap va buyruq 
gaplar. 
His-hayajon mazmunini bildiruvchi gaplar esa undov gap deb yuritiiladi. 
 

---

 14
Qo‘shma gap 
(Slojnoe predlojenie) 
Ikki va undan ortiq gaplarning mazmun va ohangga ko‘ra birikuvidan tashkil 
topgan gaplar qo`shma gap deyiladi. 
Qo‘shma gap tarkibiy qismlarining mazmunan o‘zaro munosabati, tuzilishi va 
birikishiga ko‘ra uch turli bo‘ladi: bog‘langan qo‘shma gaplar, ergash gapli qo‘shma 
gap, bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar. 
 
Ergash gapli qo
‘
shma gaplar 
(Slojnopodchinnyonnoe predlojenie) 
Ergashgan qo‘shma gaplar teng huquqli bo‘lmagan sodda gaplardan tashkil 
topadi. Bu gapning birinchi qismi ergash gap, ikkinchi qismi esa bosh gapdir. 
Ergash gapli qo‘shma gapning turlari quyidagicha: 
1.
Ega ergash gapli qo‘shma gap. 
2.
Kesim ergash gapli qo‘shma gap. 
3.
Aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gap. 
4.
To‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gap.
5.
Hol ergash gapli qo‘shma gap. 
Ega ergash gap bosh gapdagi egani, kesim ergash gap bosh gapdagi kesimni, 
aniqlovchi ergash gap bosh gapdagi aniqlovchini, to‘ldiruvchi ergash gap bosh 
gapdagi to‘ldiruvchini, hol ergash gap bosh gapdagi holni izohlaydi. Qo‘shma gap 
qismlarining bir-biriga ergashish vositalari har xildir.