N. B. Dilmurodov

Yarim oysimon tugun
– 
gnl.semulunare
taqaga o‘xshash bo‘lib, ichak 
pardasining oldingi arteriyasini o‘rab turadi. Bu nerv chigali uch bo‘lak bo‘lib, 
ikkitasi qorin arteriyasi – 
gnl.saeliacum 
ni, bittasi ichak pardasining oldingi 
arteriyasi – 
gnl.messentericum craniali 
ni o‘rab oladi.
Qorinning katta va kichik nervlari hamda sayyor nervning yuqorigi tarmog‘i 
shu tugunga kelib qo‘shiladi. Undan pastroqdan ganglionar tolalar chiqadi. Hamma 
nerv tarmoqlari qo‘shilib, quyoshsimon nerv chigali – 
plexus solaris 
ni hosil qiladi. 
YArim oysimon tugun qoramollarda qorin va ichak pardasining oldingi arteriyasi 
ustida joylashadi. 
Yarim oysimon tugundan postganglionar tolalar chiqib, bir qancha maxsus 
nerv chigalini hosil qiladi: jigar chigali – 
plexus hepaticus
jigar arteriyasi atrofida 
bo‘lib, undan me’daga, oshqozon osti beziga, jigar va o‘n ikki barmoq ichakka 
tarmoqlar chiqadi; taloq chigali 
– plexus lienalis
taloqqa, me’daga, me’da osti 
beziga tarmoq beradi; me’da chigali – 
plexus gasrticus
me’daning chap arteriyasini 
o‘rab, me’dani ta’minlaydi; ichak pardasining oldingi chigali – 
plexus 
mesentericum craniale
ichak pardasi arteriyasi atrofiga tarqaladi; buyrak 
tugunining chigali – 
plexus renalis
buyrak arteriyasi atrofida joylashib, unga 
qorinning kichik va sayyor nerv tarmoqlari kelib qo‘shiladi, shuningdek, bu 
chigalga buyrak usti bezining chigali – 
plexus suprarenalis
ham qo‘shiladi. 
Ichak pardasining orqa tuguni 
– 
gnl.mesentericum caudale
birmuncha 
kichik bo‘lib, ichak pardasining keyingi arteriyasi atrofida joylashadi. Bu tugunga 
boradigan preganglionar tolalar gangliyalararo chigal hosil qiladi, ular qorin 

---

bo‘shlig‘i nerv tugunidan o‘tib, I – III (IV) bel tuguniga boradi. Ichak pardasining 
orqa tuguni yarim oysimon tugun bilan yirik nerv tolasi orqali birlashadi. Ushbu 
tugundan chiqadigan nerv tarmoqchalari bir qancha chigal hosil qiladi; ichak 
pardasining orqa chigali
 
– 
plexus mesentericus caudalis
ichak pardasi arteriyasi 
atrofida joylashadi; ichki urug‘ chigali – 
plexus spermaticus internus
ichki urug‘ 
arteriyasi bilan urug‘ tizmasi orqali urug‘donga (urg‘ochilarda tuxumdon, 
bachadonga) boradi. Me’da osti nervi – 
n.hypogastricus
tos bo‘shlig‘idagi 
organlarga: urg‘ochilarda bachadonning keng payiga, erkaklarda jinsiy a’zo 
– 
pl.cavernosus penis
ga; siydik pufagi – 
pl.vesicalis
ga; to‘g‘ri ichak – 
pl.haemorrhoidalis
ga; klitor – 
pl.clitoridis
ga; bachadon va qin – 
pl.uterovaginalis
ga; prostota bezi – 
pl.prostaticus
ga; son arteriyasiga tarqaladi. Dum qismida 2 – 4 
tagacha gangliy bo‘ladi, ular bir – biri bilan birlashib, bitta dum gangliysi – 
gnl.soccygea
ni hosil qiladi. Otlarda IX – XI, kavsh qaytaruvchi hayvonlarda VII
dum umurtqalarigacha boradi.